چکیده:
از اوایل قرن ششم قمری ) 12 م( برخی از بازماندگان امپراتوری لیائو که در چین از قوم مهاجم جورچن یا جورجت شکست خورده بودند به
سمت نواحی غربی گریختند و به زودی توانستند به رهبری فردی با نام یلوتاشه یک امپراتوری با نام لیائوی غربی یا قراختاییان در آسیای میانه
و ترکستان ایجاد کنند ) 1130 م( آنان به همین اکتفا نکردند بلکه با ادامه حرکت به سمت نواحی غربی با دول تهای مسلمان قراخانی، سلجوقی،
خوارزمشاهی و غوری همسایه شدند و به زودی با شکست دادن قراخانیان آنان را خراجگزار خود کرده و دول تهای غوری و سلجوقی را هم در
چندین درگیری در هم شکستند. آتسز خوارزمشاه نیز خود را مطیع آنان ساخت و خراجگزار آنان شد. از این زمان تا بیش از 70 سال بعد ایلچیان
قراختایی از جانب گورخا نهای قراختایی به دربار خوارزمشاهیان وارد م یشدند و خراج معهود را دریافت م یکردند. براق و برادرش خمتبور تاینگو
نیز دو تن از همین ایلچیان بودند که به دربار خوارزمشاهیان راه یافتند. اینان مد تها در دربار خوارزمشاهیان حضور داشتند. هجوم مغول به ایران
و حوادثی که طی آن پیش آمد، پای براق را به کرمان کشانید و در آنجا سلسله قراختاییان کرمان را بنیان نهاد. در این مقاله، سعی بر آن است
تا مبتنی بر روش تحلیل تاریخی، مساله حضور ایلچیانی که از سوی گورخا نهای قراختایی به جانب خوارزمشاهیان فرستاده م یشدند؛ با در نظر
داشتن چگونگی حضور آنان در پیرامون مرزهای اسلامی، روابط آنان با دولت خوارزمشاهی و در نتیجه حضور براق حاجب و برادرش خمتبور
تاینگو در دربار خوارزمشاهیان بررسی شود. این امر سرانجام به حرکت قراختائیان به کرمان و تاسیس حکومت قراختایی در این دیار انجامید
خلاصه ماشینی:
ایلچیان قراختایی در دربار خوارزمشاهیان ؛ زمینه های تأسیس سلسلۀ قراختاییان کرمان * جمشید روستا١ چکیده از اوایل قرن ششم قمری (١٢م ) برخی از بازماندگان امپراتوری لیائو ـ که در چین از قوم مهاجم جورچن یا جورجت شکست خورده بودند ـ به سمت نواحی غربی گریختند و به زودی توانستند به رهبری فردی با نام یلوتاشه یک امپراتوری با نام لیائوی غربی یا قراختاییان در آسیای میانه و ترکستان ایجاد کنند (١١٣٠م ) آنان به همین اکتفا نکردند بلکه با ادامه حرکت به سمت نواحی غربی با دولت های مسلمان قراخانی، سلجوقی، خوارزمشاهی و غوری همسایه شدند و به زودی با شکست دادن قراخانیان آنان را خراجگزار خود کرده و دولت های غوری و سلجوقی را هم در چندین درگیری در هم شکستند.
در منابع انگلیسی ـ که برخی از آنها از منابع چینی و ترکی ، کمک گرفته اند ـ نیز آنان را چنین نامیده اند: Hala Qidan و Khitai Khanate، western Liao، Xi Liao ـ QARA KHITAI، Kara برای آگاهی بیشتر در این باره ، نک : جمشید روستا، «تحلیلی بر چگونگی شکل گیری دولت قراختایی ،» (اصفهان : مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان (ویژه تاریخ ) شماره ، ٥٣، ص ٩٥؛ نیز نک : Michal Biran, The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History, (Cambridge University Press, 2005), p1.
٢٠ حضور ایلچیان قراختایی در دربار خوارزمشاهیان به این ترتیب یلوتاشــه ـ که بســیار قدرتمند شــده و لقب گورخان (خان خانان ) یافته بود ـ نه تنها توانست قوم خود را در آسیای میانه ساکن سازد، بلکه به این نیز اکتفا نکرد و به زودی حرکت خود به ســمت نواحی غربی را ادامه داد و با حضور در اطراف مرزهای اســلامی ، درگیری های خود را با دولت های مسلمان قراخانی ، سلجوقی و خوارزمشاهی آغاز کرد.