چکیده:
در قرآن کریم فرازهایی از سرگذشت و عملکرد اقوام پیشین بیان شده است که یکی از آنها، داستان حضرت موسی(ع) و بنی اسرائیل است. این داستان از جهاتی مانند تکرار آن در آیات قرآن از اهمیت بیشتری برخوردار است. تکرار در قصه حضرت موسی چنان برجسته است که هر خواننده آشنای به متن قرآن را به خود متوجه می سازد. در مقاله حاضر پس از مفهوم شناسی قصه و تکرار آن، سعی شده است با تامل تفسیری در آیات مربوط به داستان حضرت موسی(ع) و با عنایت به موارد مشابه داستان در سوره های مختلف قرآن و ارتباط آیات با یکدیگر، اسرار و حکمت های تکرار داستان حضرت موسی(ع)، در دو بخش عمده با عناوین «حکمت درونی فراوانی داستان حضرت موسی × در قرآن» و «حکمت بیرونی فراوانی داستان حضرت موسی (ع) در قرآن» بیان شود.
خلاصه ماشینی:
(يوسف / 111) برخي از داستانهاي قرآن کريم بهلحاظ دارا بودن اهداف، موضوع و زواياي متعدد، در چند سوره با شيوههاي بياني و عبارات مختلف مطرح شده که در اين ميان به داستان حضرت موسي بيش از ساير داستانها توجه شده؛ آنگونه که در 34 سوره زواياي مختلف زندگي ايشان روايت شده است؛ ازجمله دوران کودکي، جواني، رسالت، مبارزه با فرعون و ساحران، تعيين هارون بهعنوان خليفه خويش، گوسالهپرستي و نافرماني بنياسرائيل از موسي و هارون.
همين نکته سبب تکرار و يا طولاني بودن آن شده؛ چنانکه مجموعاً اين داستان در 34 سوره به اين ترتيب آمده است: در مجموع سورههاي مربوط به داستان حضرت موسي سه مرحله از زندگي ايشان را دربرميگيرد: پيش از نبوت، نبوت و مبارزات او با فرعون و نيز هدايت و مدارا با قومش.
اين داستان در قرآن بيشتر از همه قصص آمده، اما انسان از خواندن آن خسته نميشود؛ چراکه خداوند کلام و داستان واحد را به اسلوبها و عبارات متفاوت و در قالبهاي مختلف بيان کرده است که همين خود فصاحت و بلاغت آن را ميرساند.
هماهنگي بخشهاي تکراري داستان موسي× با اهداف و سياق سوره داستان حضرت موسي در سورههاي مختلف قرآن و با الفاظ متفاوت نقل شده و ظاهرًا همه از يک واقعيت حکايت دارد، اما به واقع هر يک تنها به جنبهاي از داستان اشاره دارد که با غرض سوره و موضوع اصلي و سياق آن هماهنگ است.