چکیده:
این مقاله از چشمانداز فلسفه دین و الهیات کلامی با روش توصیفی ـ تحلیلی وارد قلمرو مباحثکارکردهای دین گردیده و به بررسی نظریه علّامه طباطبائی پیرامون تاثیر بعد عبادی دین درسعادت دنیوی انسان پرداخته است. در ابتدا با تبیین کارپایههای مفهومی و ارائه تعاریف علّامهطباطبائی از معنای «دین»، «سعادت» و «عبادت»، دیدگاه علّامه در این زمینه تبیین گردیده و به ردنظریات رقیب مبادرت شده است. یکی از این نظریات رقیب، اصل تاثیر دین در سعادت دنیوی راانکار مینماید و دیگری هرچند منکر تاثیر دین در سعادت دنیوی نیست، ولی این تاثیر را مربوطبه بعد عبادی نمیداند. آنگاه در این مقاله وجوه مستقیم و غیرمستقیم کارکرد بعد عبادی دین درسعادت دنیا بیان شده است. تاثیر عبادات در خوشبختی دنیایی از طریق تاثیر در ارتقای فردی واجتماعی، دستیابی به حاجات دنیوی در اثر استجابت دعا، ایجاد بداء، تبدیل نقمتهای دنیوی بهنعمتها، ایجاد احساس رضایتمندی و بهرهمندی از لذات ویژه و تاثیر مثبت دین در زندگیاجتماعی از زمره این کارکردهاست.
خلاصه ماشینی:
علّامه طباطبائى باتفتن بر اين معنا، در جاى ديگرى با تصريح به اينمطلب مىفرمايد: «عبادت وقتى حقيقتا عبادت استكه عبدِ عابد، در عبادتش خلوص داشته باشد وخلوص، همان حضور است و عبادت وقتى تمام وكامل مىشود كه به غير خدا، به كسى ديگر مشغولنباشد و در عملش شريكى براى سبحان نتراشد ودلش در حال عبادت بسته و متعلق به جايى نباشد؛ نهبه اميدى، نه ترسى.
براى توضيحبيشتر اين مطلب، مىتوان با تعبير ديگرى، تأثيرغيرمستقيم بعد عبادى دين را اينگونه گزارش نمود: دين از ديدگاه علّامه طباطبائى داراى بخشهاى مختلف اعتقادات، اخلاق و احكام است و اگر لايه وبخش احكام دينى را مورد توجه قرار داده و آن را بهفقه معادلسازى نماييم، فقه نيز خود داراىانقساماتى است.
ب. تأثير بعد عبادى دين در سعادت دنيوى از طريقتقويت كمالات عرفانى انسان در همين دنيا به واسطه تقويت و تعالى روح بهسعادتهاى ديگرى كه همان لذات روحى برتر است،نايل مىشود.
ب. تغيير مقدرات به نفع سعادت دنيوى از طريقبداء مراد از كاركرد مستقيم بعد عبادى دين اين است كهعبادات مستقيما بر روى نظام علّى و معلولى جهانتأثير بگذارد و معادلات غيبى را به نفع سعادتدنيوى انسانى تغيير دهد و سبب نزول بركات آسمانبر فرد عبادتكننده شود (البته مراد از سعادتدنيوى فقط خوشكامى دنيا نيست).
ج. تأثير بعد عبادى دين در قضاى حاجات دنيوى يكى از كاركردهاى مهم عبادات اين است كه درمقدرات و سرنوشت فردى انسان تأثير مىگذارد.
از سوى ديگر، بعد عبادى دين از جهاتى بهصورت مستقيم سبب تأمين سعادت دنيوى مىگردد: اولاً، سبب ايجاد آرامشهاى روحى و لذاتحاصل از عبادت (در همين دنيا) مىشود.