چکیده:
مسلمانان از دیرباز قبور افرادی را که به نظر آنها صالح و شایسته بودند، زیارت میکردند و این رویکرد به صورت رویه، سیره و عادت مسلمانان شده است. بدیهی است که لازمه زیارت قبور، طی مسافت بین محل اسکان زائر تا قبر مورد نظر است. از اینجا مسئله «شد رحال» و سفر به منظور زیارت قبور مطرح میشود. قریب به اتفاق علمای اهل سنت با گرایشهای گونا گونی که دارند، زیارت قبور و شد رحال برای این منظور را مجاز میدانند. البته بر زیارت قبر شریف پیامبر( تاکید بیشتری دارند. حتی برخی زیارت این مرقد شریف را واجب میدانند. در این مقاله روایاتی درباره فضیلت زیارت اهل قبور، به ویژه قبر مطهر حضرت رسول(، آوردهایم و نمونههای قابل توجهی از زیارتهایی را که افراد سرشناس اهل سنت ـ اعم از سیاسی یا مذهبی ـ از قبور صالحان، به ویژه رسول گرامی اسلام، انجام دادهاند و در کتابهای تاریخ غیر آن ثبت شده، طرح کردهایم. به برخی توسلات اهل سنت اشاره کردهایم و بعضی از شبهاتی را که در این زمینه بازگو کردهاند، پاسخ گفتهایم. با وجود روایات فراوانی که در زمینه زیارت قبور وجود دارد و علیرغم سیره مسلمانان و اجماعاتی که در خصوص مشروعیت یا فضیلت زیارت قبر مقدس نبوی( ادعا شده، تعداد بسیار محدودی مانند ابنتیمیه به مخالفت پرداختهاند و زیارت و توسل به صالحان را نادرست و شرک دانستهاند. ولی علمای اهل سنت پاسخهای دندانشکنی به این افراد دادهاند که در این مقاله شماری از آنها ذکر میشود.
خلاصه ماشینی:
ق. ، بعد از نقل چند حدیث درباره زیارت اهل قبور و فضیلت و ثواب قرائت قرآن برای اموات (یعنی حدیث «من مر علی المقابر و قرأ قل هو الله احد احدی عشر مرة ثم وهب اجره للاموات، اعطی من الاجر بعدد الاموات» و حدیث «من دخل المقابر ثم قرأ فاتحة الکتاب و قل هو الله احد و الهیکم التکاثر ثم قال: انی جعلت ما قرءت من کلامک لاهل المقابر من المؤمنین و المؤمنات، کانوا شفعاء له الی الله تعالی» و «من دخل المقابر فقرء سورة یس، خفف الله عنهم و کان له بعدد من فیها من الحسنات») در یک جمعبندی مینویسد: «و هذه الاحادیث و ان کانت ضعیفة فمجموعها یدل علی ان لذلک اصلا و ان المسلمین ما زالو فی کل مصر و عصر یجتمعون و یقرؤون لموتاهم من غیر نکیر فکان ذلک اجماعا».
بدرالدین عینی، شارح صحیح بخاری و متوفای 923 هجری، به نقل از استاد خود به نام زینالدین درباره نیکو بودن و جواز بوسیدن دست و پای صالحان و اماکن مقدس و اینکه احمد بن حنبل بوسیدن قبر و منبر شریف پیامبر( را مجاز میدانست، مینویسد: «و اما تقبیل الاماکن الشریفة علی قصد التبرک و کذا تقبیل ایدی الصالحین و ارجلهم، فهو حسن محمود باعتبار القصد و النیة ...
ق. ، درباره این نکته که لازمه استحباب زیارت قبر پیامبر( استحباب شد رحال و سفر به آن موضع است، به صورت ذیل نقل کرده است: «قال ابن نصر الله: لازم استحباب زیارة قبره( استحباب شد الرحال الیها؛ لان زیارته للحاج بعد حجه لا تمکن بدون شد الرحال فهذا کالتصریح باستحباب شد الرحل لزیارته».
محمد عزت دروزه، از مفسران سنی قرن چهارده هجری، درباره فضیلت زیارت قبر شریف نبوی( و سفر برای این مقصود و سیره مسلمانان در این زمینه مینویسد: «هناک أحادیث نبویة عدیدة فی فضل یثرب التی سمیت بالمدینة المنورة و حرمتها و مسجد النبی صلی الله علیه و سلم فیها و شد الرحال والصلاة فیه و زیارة قبره الشریف.