چکیده:
یعقوبی ، یکی از مورخان بزرگ اسلامی در قرن سوم هجری است که در تاریخ عمومی کتاب هایی را تالیف کرده است و به قول روزنتال (١٣٦٥، ص ١٥٥)، نخستین نوع از انواع سه گانه تواریخ عالم ، تاریخ یعقوبی است . وی به عنوان یک تاریخ نگار مسلمان ، نه تنها صرفا تابع سنت پیشینیان خود نبوده است ، بلکه در جای خود، در سپهر فرهنگ اسلامی تا مقام یک مورخ مبدع نیز اوج گرفته است . به کارگیری شیوه های نه چندان رایج واما علمی در قلمروی تاریخ نگاری ، یعقوبی را در سطح تاریخ نویسان عالی قدری ، چون مسعودی و ابن مسکویه قرار داده است (حضرتی ، ١٣٨٠، ص ١). پرسش علمی مقاله حاضر این است که آیا یعقوبی ، نگاه خاصی به تاریخ و جایگاه آن نسبت به سایر علوم دارد، یا خیر؟ آیا به تاریخ به عنوان علم می نگرد یا خیر؟ هدف او از تاریخ نگاری چه بوده است ؟ به عبارت دیگر، به دنبال آن هستیم تا بدانیم که آیا این مورخ بزرگ ، در کتاب تاریخی خود، یعنی کتاب تاریخ یعقوبی ، توجه خاصی به علم تاریخ دارد یا خیر؟ همچنین می خواهیم این کتاب را از زاویه توجه مورخ آن به علم تاریخ بررسی کنیم تا بدانیم که یعقوبی چه جایگاهی برای تاریخ شناسی قائل است . در واقع ، این پژوهش سعی دارد که فلسفه علم تاریخ را از دیدگاه یعقوبی مورد بررسی قرار دهد
خلاصه ماشینی:
"وی سعی کرده که کاری تکراری انجام ندهد و این نشان می دهد که برای یعقوبی هم -با وجود اینکه او از تاریخ نگاران قرون اولیۀ اسلامی است - توجه به پژوهش های پیشین دارای اهمیت بوده و او سعی کرده که در ذیل پیشینۀ پژوهش خود، بر اهمیت اثر خود از نظر تازگی ، جامع تر و صحیح تر بودن اثرش نسبت به آثار قبلی ، تأکید نماید.
فایدة علم تاریخ در مورد فایدة علم تاریخ ، موارد زیادی ، مانند عبرت آموزی ، هویت بخشی و غیره ذکر شده است ؛ اما متأسفانه ، چنانچه قبلا هم گفته شد، به دلیل مفقود شدن قریب به یقین مقدمۀ جلد اول کتاب تاریخ یعقوبی -که امکان داشته ، وی در آنجا به این موارد پرداخته باشد- مطلبی در این زمینه از وی رؤیت نشد؛ ولی با توجه به اینکه مخصوصا در گذشته به جنبۀ عبرت گیری و پندآموزی از تاریخ ، بسیار توجه می شده ، احتمالا یکی از فواید تاریخ از نظر یعقوبی نیز همین مسئله بوده است ، که وی در صدد نوشتن آن برآمده است .
همچنین با توجه به سخنانی که یعقوبی از افراد گوناگون و از چند حکیم و نیز حدیثی که از امیرالمؤمنن ی، امام عیل(ع ) در مورد عم ل و دانش در مدقمۀ جلد دوم تاریخش آورده است ، احتمالا او یکی از فواید مهم تاریخ را شناخت می دانسته است ؛ زیرا که با کسب این علم و دانش می توان به آن شناخت رسید."