چکیده:
تحقیق حاضر با هدف تعیین نوع ساختار بازار تجارت جهانی فرش دستباف، ساختار صادرات
فرش ایران با شرکای تجاری و شناسایی بازارهای هدف آن تدوین یافته است. این تحقیق از
هفت قسمت شامل مقدمه، مبانی نظری و روششناسی تحقیق (در دو محور ساختار بازار و
بازارهای هدف)، ساختار تجارت (واردات و صادرات) جهانی آن کالا، ساختار صادرات فرش
دستباف ایران با شرکای تجاری، رابطه مبادله خالص و درآمدی فرش صادراتی ایران،
بازارهای هدف فرش صادراتی ایران، نتیجهگیری و پیشنهادات تشکیل شده است.
نتایج حاصل از تحقیق نشان میدهد ساختار تجارت جهانی فرش دستباف از
انحصار چند جانبه با نوساناتی طی دوره 2000 ـ 1975 مواجه بوده است. بررسی طرف عرضه
ساختار تجارت جهانی نیز گویای آن است که ساختار انحصار چند جانبه صادرات
متحول شده و از قدرت انحصاری صادرکنندگان آن کاسته شده است، در مقابل ساختار واردات
فرش از انحصار چند جانبه پیروی نموده است. مقایسه صادرات و واردات جهانی فرش دستباف
گویای آن است که انحصار از آن واردکنندگان است تا صادرکنندگان. ساختار صادرات فرش
ایران با شرکای تجاری نشان میدهد که واردکنندگان فرش از ایران از ثبات نسبی
برخوردار نبودهاند بگونهای که طی سالهای67-1358
پیوسته از قدرت چانهزنی ایران در میان واردکنندگان کاسته شده، اما طی سالهای
80-1368 بویژه برنامه اول توسعه، با ورود تعداد زیادی کشور به جمع واردکنندگان از
قدرت انحصاری آن کشورها کاسته شده است. شایان توجه است غالبا کشورهای اصلی
واردکننده فرش دستباف از ایران، به صادرات مجدد به بازارهای مصرف نهایی مبادرت
میورزند و هم اینک علی رغم مرکز مهم تولید جهانی فرش دستباف در خاور نزدیک،
کشورهایی از اروپا (آلمان)، شرق آسیا (هنگ کنگ)، خلیج فارس(امارات متحده عربی)
مراکز مهم تجارت جهانی فرش دستباف (بورس کالایی تخصصی بینالمللی) به شمار میآیند.
رابطه مبادله پایاپای خالص فرش دستباف صادراتی ایران طی سالهای 80-1358 با نوسان،
رو به کاهش نهاده است و افزایش حجم صادرات آن کالا موجب شده که رابطه مبادله درآمدی
آن رو به بهبود گذارد. در پایان 33 کشور که ویژگیهای بازار هدف فرش دستباف صادراتی
را دارا هستند، بعنوان بازارهای هدف فرش دستباف صادراتی ایران شناسایی شدهاند.
تحقیق حاضر با جمعبندی، توصیههای سیاستی، پیشنهادات و ملاحظات پایانی خاتمه یافته
است.
خلاصه ماشینی:
"نتایج نشان میدهد که؛ 1ـ متوسط نسبت تمرکز 4 بنگاهی عرضه جهانی (CR4WS) فرش دستباف برای کل دوره 2000ـ 1975 حدود 67 درصد بوده و دامنه آن نیز از حداقل 54 درصد مربوط به سال 1990 و حداکثر حدود 3/85 درصد مربوط به سال 1998 متغیر بوده است؛ به این ترتیب 4 کشور بزرگ صادرکننده این کالا بخش اعظم از صادرات جهانی فرش دستباف را در انحصار داشتند و روند قدرت انحصاری صادرکنندگان جهانی آن نیز در طی زمان با نوسان رو به افزایش بوده است و از نوع ساختار بازار انحصار چند جانبه به انحصار چند جانبه بسته تغییر یافته است.
5 ـ در تبیین بازارهای هدف چهار شاخص مهم اعم از "تقاضای وارداتی (اندازه و سهم کشورها از واردات جهانی)"، " شاخص تقاضای وارداتی شرکای تجاری"، "واردات با هدف مصرف داخلی (سهم صادرات شرکا از واردات آن محصول)" و "میزان صادرات ایران از تقاضای وارداتی آن کشورها از واردات جهانی"، مورد بحث و تحلیل قرار گرفته و نتایج نشان میدهند که در میان حدود 100 کشوری که در واردات جهانی فرش دستباف حضور دارند، تعداد بیش از 20 کشور با فاصله جغرافیایی مناسب و با الگوی مصرف سازگار با این محصول (غالبا کشورهای توسعه یافته صنعتی با درآمد بالا ) را میتوان یافت که بعنوان بازار هدف فرش دستباف ایران باید مورد اهتمام جدی قرار گیرند."