چکیده:
شکارنامۀ ملکشاهی یا خسروی کتابی است که در سدۀ 5ق/11م به دستور ملکشاه سلجوقی و سعی خواجه نظام الملک و به دست خواجه ابوالحسن علی بن محمد نیشابوری براساس چندین بازنامه و شکارنامه و به خصوص ترجمۀ شکارنامۀ انوشیروانی و مشورت با استادان عهد سلجوقی تألیف شده است. این رساله حاوی یک دیباچه درباب تاریخ بازنامهنویسی در ایران تا سدۀ پنجم و دو بخش در تربیت و معالجه پرندگان و دوندگان شکاری میباشد. متأسفانه این رساله که یکی از مهمترین منابع تاریخ علم دوران سلجوقیان است به دلیل فقدان نسخ تاکنون معرفی و تصحیح نشده است. نگارندگان در این پژوهش سعی دارند تا با بررسی جوانب مختلف این اثر، سه نسخه از آن را، که به دلیل اشتباه فهرستنویسی در کنج کتابخانههای ایران بدون استفاده مانده است، معرفی نمایند.
خلاصه ماشینی:
"در «شکارنامۀ خسروی» آمده است که انوشیروان علاقۀ بسیاری به شکار داشت و از همین رو بزرگمهر را مأمور کرد تا کتاب هایی را که پیش از او در بازداری به زبان های مختلف نوشته شده بودند گرد آورد و با نظرات استادان آمیخته کند و کتابی به زبان پهلوی تألیف کند و شکارنامۀ انوشیروانی که مدت ها دستور کار میرشکاران بوده است ، همان کتاب است (نیشابوری، ص ٢٨).
زمان تألیف شکارنامة خسروی و مؤلف آن در مقدمۀ کتاب آمده است که ملکشاه سلجوقی به شکار بسیار علاقه مند بوده است و پیوسته در مجلس او بازنامه ها و شکارنامه ها میخواندند و بحث های جانورداری میکردند و ملکشاه بیشتر اوقات خود را به شکار میپرداخت .
به همین خاطر خواجه نظام الملک را مأمور به گردآوری شکارنامه ها و بازنامه های نوشته شده تا عصر خود- با تکیه بر شکارنامۀ نوشیروانی- میکند و دستور میدهد استادانی را که در آن زمان مشهور بوده اند نیز گرد هم آورد تا کتاب جدیدی در این باره بر اساس اسناد موجود و تجربۀ استادان فراهم آید.
به هر صورت همۀ اسناد موجود نشان میدهند که این کتاب در دهه های پایانی سدٔە پنجم هجری نوشته شده است و مؤلف آن ابوالجوارح خواجه ابوالحسن علی بن محمد نیشابوری بوده است .
نسخۀ کتابخانۀ مجلس در فهرست نسخه های خطی کتابخانه مجلس ، جلد ٣۶، نسخۀ شمارٔە ١٢۶۴۶ با عنوان شکارنامۀ ایلخانی معرفی شده است (نیز نک : درایتی، ١٣٨٩ و ١٣٩٠ و باوی، ١٣٨٢ که این اشتباه را تکرار کرده اند) اما در این باره نیز بررسی نشان میدهد که این نسخه نیز شکارنامۀ خسروی است ."