چکیده:
روایت، «عمل زبانی» با هدف انتقال معناست و تحلیل روایت، مطالعة اعمال، زندگیها، سنتها، کشف شیوههای انتقال تجربه است. از اهداف خداوند در قرآن کریم، تربیت و معرفی الگوست و روایتها و قصص قرآنی، بدون تخیل، دروغ و مبالغه در خدمت اهداف تربیتی و هدایتی قرآن قرار گرفتهاند. بنابراین، قرآن از عناصر روایت بهره میبرد تا هدف تربیتی خود را دنبال کند و بیش از آن، قصهپردازی نمیکند. روایت اصحاب کهف از زاویة دید تنها دانای کل مطلق حقیقی بیان میشود و از این رو، بینیاز به منبع یا شاهد، از جزئیات داستان خبر میدهد. در معرفی شخصیتها، تکیة روایت بیشتر بر نیات درونی است تا افعال بیرونی و این شخصیتها (حتی سگ آنان) پویا هستند و به خاطر قدم نهادن در راه حق با کمال اختیار، مشمول رحمت و هدایت خداوند شده، به شرافت و حسن انجام میرسند. در این فضا، حتی غار محل ماوای آنان تقدس مییابد و به عبادتگاهی مورد تایید خداوند بدل میشود. زمان و مکان در روایت دقیقا ذکر نشده است و گویی این واقعه، میتواند در هر صحنة تقابل توحید و شرک رخ دهد. حتی زمان در این روایت، حول محور شرایط جامعه به دو عنصر «شرک» و «ایمان» تقسیم میگردد. استنتاج از روایت، بدون حاشیه و مقدمه، به صورت برجسته بیان میشود و یکی از مهمترین اهداف خداوند برای آوردن این روایت و سایر روایتهای قرآنی، استنتاجهایی است که در جایجای روایت بیان میفرماید
خلاصه ماشینی:
"در نهایت ، این غار که مأوای اصحاب کهف شده است ، با وجود تلاش آنان برای مخفی نگاه داشتن آن ، کشف میشود و محلی برای عبرت مردم میگردد و این نیز بدون کمتـرین تـلاش از سوی آنان و با تدبیر و ارادة خداوند بود تا آیت و نشانۀ خویش را بنمایاند (٢١).
١٥ـ زمان و مکان در روایت اصحاب کهف ، به طور دقیق ذکر نشده است و گویی این واقعه در هر زمان و مکانی که تقابلی بین توحید و شرک وجود دارد، قابل رخ دادن است و یا حتـی زمان در این روایت ، به دو دورة «عصر شرک» و «عصر ایمان » تقسیم میشود و محور این تقسیم بندی، شرایط جامعه است و همان گونه که خداوند «ایمان » را در دیگر موارد، ملاک سنجش و ارزش گذاری قرار داده ، در باب زمان و مکان نیز «ایمان » ملاک تشخص و مبداء نهایی حرکت در زمان و مکان معرفی شده است .
١٦ـ در داستان اصحاب کهف ، آنچه مورد تأکید است ، مقدمه سازی گروهی از جوانمردان برای دریافت هدایت الهی است که این مسئله در کمال آزادی و اختیار آنان صورت میپـذیرد و از این نظر، قابل الگوبرداری از سوی هر انسان مختاری است و بشارت هـای قرآنـی، باعـث میل و اشتیاق مخاطب به پویایی و حرکت در مسیر انتخاب شـده توسـط اصـحاب کهـف میگردد."