چکیده:
<p dir="RTL">کرامت انسانی در زمره یکی از گل‌واژه‌های حقوق بشری است که انسان بدان متصف است. در واقع، این دانش‌واژه، وصفی است انسانی و مختص انسان که هیچ قیدی آن را مقید و هیچ شرطی آن را مشروط نمی‌کند. با این‌که این وصف انسانی از همان اوان حیات بشر همواره با وی و در اندیشه‌های اخلاقی و دینی مورد عنایت بوده است لیکن این مهم به صورت علمی و با نگاهی متفکرانه بشری بعد از تهیه و تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر 1948 مورد توجه قرار گرفت و امروزه این مقوله به نوعی جهان‌شمول شده و از چنان اهمیتی برخوردار گشته است که هیچ فعل انسانی نمی‌تواند بدون توجه بدان و در واقع بدون سازگاری با آن صورت گیرد. بدین‌سان، در روزگار ما، کرامت انسانی به مثابه میراث ذاتی بشری و بنیاد و شالوده آفرینش بشری به شمار می‌آید که تمامی رویکردهای انسانی در هر امری باید مطابق با آن باشند. از سوی دیگر، اخلاق پزشکی و نیز اخلاق زیستی با محور اخلاق در عالم پزشکی و زیست انسانی (و حتی جانوری و محیطی) از جمله مسائلی است که اعتلاء جامعه بشری و سلامت و بهداشت جسمی و روانی را مد نظر داشته و از این رهگذر رابطه تنگاتنگی با مقوله کرامت انسانی می‌یابد. چندان که به سهم خود بر این وصف انسانی تأمل کرده و توجه به آن را به همگان توصیه می‌نمایند. از دیگر سو، از آن‌جا که دانش‌واژه مزبور، وصفی مختص انسانی است، حد و مرز نمی‌شناسد و مرزها را درنوردیده، همگان باید در قبال آن رویکرد عنایت پیشه نمایند، به نحوی که تعدی از آن واجد واکنش و پاسخ جامعه خواهد بود و مرتکب را تا مرز طرد از اجتماع می‌کشاند. چنین ضرورتی برای همه‌گیر شدن آن، در عرصه فراملی در چارچوب اسناد بین‌المللی تصریح گردیده و تبلور می‌یابند که اعلامیه جهانی حقوق بشر و اعلامیه ژنوم انسانی و حقوق بشر در زمره این اسناد است. با این بیان در گستره مسائل زیست‌پزشکی، با قلمرو نوینی به نام حقوق بین‌الملل زیست‌پزشکی روبرو می‌شویم که با تمرکز بر مسائل زیست‌اخلاقی و پزشکی، عنایت به حقوق بینادین بشری و کرامت انسانی را گوشزد می‌نمایند؛ چندان که عنوان «اعلامیه ژنوم انسانی و حقوق بشر یونسکو» نیز تااندازه‌ای گویای این واقعیت است. نویسنده مقاله حاضر که خود عضو کمیته بین‌المللی اخلاق زیستی یونسکو است، با عنایت به مقوله کرامت انسانی در عالم اخلاق زیست‌پزشکی، به این دو مفهوم و رابطه نزدیک آن‌ها پرداخته و در این زمینه، با نگاهی دقیق به تفکیک مقوله «کرامت انسانی» اقدام و برای آن دو قسم متصور شده است. بر این اساس، نگارنده در کنار این‌که «کرامت فردی» را از «کرامت بشری» متمایز می‌داند، به این دو گزینه در اعلامیه ژنوم انسانی و حقوق بشر پرداخته و جایگاه هر یک را در این سند بین‌المللی تبیین می‌نماید.</p>
خلاصه ماشینی:
"شاید دلیل اصلی این گرایش شدید به کرامت انسانی ، در این واقعیت نهفته باشد که تعبیر مزبور به منزله آخرین مانع در برابر تغییر پاره ای از ویژگی های بنیادین بشری تلقی می گردد که نوع انسان بر اثر فن آوری هایی نظیر شبیه سازی و بازآفرینی یا مهندسی ژنتیک با آن ها مواجه شده است .
بلکه برعکس ، می توان این گونه استدلال کرد که به رغم ابهام آشکار نهفته در این تعبیر، نقش بنیادین آن در حقوق بین الملل زیست پزشکی صرفا منجر به ایجاد یک استراتژی بدیع و بلیغ نمی شود و نه تنها نگرانی واقعی اشخاص موجود بلکه نگرانی واقعی بشریت را در مورد نیاز به حمایت از حیثیت و کرامت ، نیز بازتاب می دهد.
از آن جا که ماده ٧ با دانش واژه های بسیار کلی تدوین شده است و هیچ گونه راهنمایی در این مورد ارائه نمی دهد، یونسکو در ١٦ اکتبر سال ٢٠٠٣، اعلامیه بین المللی مربوط به داده های ژنتیک انسانی ٢٠ را تصویب کرد که با تفصیل بیش تری به این مسأله می پردازد.
اعلامیه یونسکو در مورد ژنوم انسانی و حقوق بشر که این مفهوم را به عنوان مفهومی کلیدی می پذیرد، در آن واحد ابعاد دوگانه کرامت را در بر می گیرد: کرامت فردی ، به ویژه در مواردی نظیر رد تقلیل گرایی ژنتیک (ماده ٢) و تبعیض ژنتیک (ماده ٦) ضرورت اخذ رضایت آگاهانه (ماده ٥)، اصل محرمانه بودن اطلاعات ژنتیک فردی (ماده ٧) و ابزارناپنداری افراد برای اهداف علمی (ماده ١٠) مورد توجه قرار می گیرد.
L. , Globalization and Biotechnology: UNESCO and International Strategy to Advance Human Rights and Health, American Journal of Law and Medicine, 1999."