چکیده:
هدف از مقاله حاضر، بررسی نام آواهای رایج در گـویش دشتسـتانی و ارائه طبقه بندی نسبتا جامعی از آنها، بـا الگـوگیری از بررسـیهـای موجود در این زمینه اسـت . پـژوهش پـیش رو پژوهشـی توصـیفی و داده بنیاد است : توصیفی از آن جهت که میکوشیم تا نمایی کلی از نام آواهای گویش مورد بحث ارائه دهیم ، و داده بنیاد از آن منظر کـه پژوهش بر پایه داده های واقعی شکل گرفته است . روش گـردآوری داده هـا بـه صـورت میـدانی اسـت ؛ بـا ایـن حـال نگارنـده بـه منظـور راستیآزمایی داده ها گاه از شم زبانی خود نیز بهره گرفتـه اسـت . در
خلاصه ماشینی:
"ویژگی نخست آن که برخی از اصوات موجود در نام آواها در دیگر واژه های معمول زبان یافت نمی شـود؛ ویژگـی دوم آن کـه ، از آنجا که صداها محدود و معین نیستند، برای هر صدایی می توان نام آوایی به تقلیـد آن صـدا ساخت ؛ بنابراین ، به محض این که صدایی شنیده شود، می توان نام آوایش را سـاخت ، حتـی اگر چنین نام آوایی در زبان به کار نرفته باشد و حال آن که بر حسب قاعده ای کلی ، سـاختن کلمه در زبان به وسیلۀ فرد مردود است زیرا برای دیگران مفهـومی نـدارد، امـا نـام آوا چـون دلالت بر مفهوم یا پژواکش دارد، پذیرفته اسـت و مفهـوم آن را هـر کسـی درمـی یابـد.
بـر این اساس ، در نخستین تقسیم بندی ارائه شده از این گونه عناصر در آثار مختلف ، ایـن گونـه عناصر را در دو دستۀ کلی مورد بررسی قرار می دهند که دسـتۀ اول از ایـن واژه هـا نماینـدة خود صداهای موجود در طبیعت هستند؛ به عبارت دیگر، این نام آواها بر خود صـدا دلالـت می کنند و در واقع ، انعکاسی از صداهایی می باشـند کـه بـه گـوش مـی رسـند؛ ماننـد «قـپ » [GGha:ph] (صدای شلیک ) یا «قت قتاغ » [G othGhota:G] (صـدای مـرغ ).
عـلاوه بـر ایـن ، در تقسیم بندی ساختاری دیگری از نام آواهای دوتایی ، این گونه آواها به لحاظ وجـود یـا عـدم وجود عنصری در میان اجزای سازندة آنها در دسته های مختلفی قرار گرفتند: گروه نخسـت از این گونه نام آواها شامل اجزایی بودنـد کـه بـه صـورت بلافصـل در کنـار یکـدیگر قـرار می گیرند، گروه دوم از این گونه عناصر با کسرة اضافه و سرانجام گروه سوم نیز با اسـتفاده از حرف عطف به یکدیگر متصل می شوند."