چکیده:
عرفات العاشقین ، اثر اوحدی بلیانی (٩٧٣ـ١٠٤٠ق ) از جملة تذکره های فارسی است که هم از نظر حجم و محتوا و هم از جهت دقت و امانت مولف اهمیت دارد و در تصحیح دیوان شاعران مفید است . در این تذکره از قطران تبریزی (شاعر قرن پنجم ) مجموعا ١٧٠ بیت آمده است و چون دست نوشتة کهنی از اشعار وی در دست نیست ، برای تصحیح دیوان قطران ، مطالعه و بررسی اشعار وی در تذکره ها، از جمله عرفاتالعاشقین ، از کارهای ضروری و اولیه است . نگارندگان با بررسی دو چاپ عرفات ، دیوان چاپی و نسخه های خطی دستیاب شعر قطران ، به تفاوتهایی رسیده اند
که نمونه هایی از آن در اینجا تقدیم می شود. مطالعه و بررسی این نمونه ها و مقایسة
آنها در دو چاپ عرفا ، ت نقدی بر تصحیح این تذکره نیز هست.
خلاصه ماشینی:
"(نک : عرفات ٢، ج ٦، ص ٣٣٦٦): تب خاله مرا نمود معشوق ز ناز بردم به لبان سرخش انگشت فراز ـ بستد ز یاقوت بسدلالة و گلنار رنگ یافت از کافور و عنبر خیری و شب بوی بوی (عرفات ١، ج ٥، ص ٢٩٩٤) ضبط این بیت در دیوان نیز به همین صورت است (یاقوت بسد لالة ) که علاوه بر اختلال در وزن از نظر معنی کاستی دارد و مبهم است و به دلیل توجه شاعر به موازنه ، به قرینة «کافور و عنبر» در مصراع دوم ، در مصراع اول نیز باید «یاقوت و بسد» باشد (نک : عرفات ٢، ج ٦، ص ٣٣٦١): بستد از یاقوت و بسد لاله و گلنار رنگ یافت از کافور و عنبر خیری و شب بوی بوی ـ از نسیم سنبل و گل گشت چون خر خیزباغ در دم زلف بت من گشت چون مشکوی کوی (عرفات ١، ج ٥، ص ٢٩٩٤) «خر [فاصله ] خیز»، ظاهرا خطای چاپی است و صحیح آن «خرخیز»١٠ است ، ١٠.
زنگ زدودن ماغ از آب ، در شعر خواجوی کرمانی نیز آمده است : بر آتش رخ گل آب می فشاند میغ وز آب آینه گون زنگ می زداید ماغ (خواجو، دیوان ، ص ٢٦٣) این بیت در عرفات ١، به کلی بی وزن و از معنا تهی است : آب چون خوش ز باد وباغ باران اندر او همچو از جوشن زدامان صیقل آن رنگ رنگ علاوه بر عرفات ١ و ٢، در لبابالالباب (ج ٢، ص ٢١٥) نیز بیت به صورتی مغلوط آمده است : آب چون جوشن ز باد و میخ باران اندر او همچو از جوشن زدایان صیقل آن زنگ زنگ نتیجه گیری سخن پایانی آنکه تذکرة عرفاتالعاشقین در شرح احوال قطران از تذکره های پیشین نظیر لبابالالباب و تذکرةالشعرای دولتشاه سمرقندی ، با ذکر منبع استفاده کرده است و این کار بر ارزشهای دیگر این کتاب می افزاید."