چکیده:
بارش عنصری است که به عنوان یکی از مهم ترین عناصر آب وهوایی از دیدگاه های مختلف مورد بحث و پژوهش های زیادی قرار گرفته است . در این میان بررسی توزیع زمانی و مکانی بارش در یک مکان از اهمیت ویژه ای برخورداراست . این نوع بررسی، منجر به آگاهی از نحوۀ توزیع آب باران در مقاطع زمانی معین به منظور استفادۀ بهینه از آن در زمینه های کشاورزی، صنعتی و مصارف جوامع انسانی میگردد. برآورد مقادیر سیلاب ، تعیین پتانسیل سیل خیزی رگبارها و همچنین طراحی سیستم های زهکشی، ازجمله کاربردهای توزیع زمانی و مکانی بارش ١- استاد گروه اقلیم شناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تبریز. ٢-کارشناس ارشد اقلیم شناسی، دانشگاه تبریز. E-mail: vahideh.abtahi@gmail.com٣- دانشیار گروه آب ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز. ٤- استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد، سمنان . ٥- کارشناس ارشد اقلیم شناسی دانشگاه تبریز. ٦- برگرفته از قسمتی از طرح تحقیقاتی شرکت سازمان آب منطقه ای استان آذربایجان شرقی تحت عنوان : بررسی توزیع زمانی و مکانی بارش در سطح شهرستان تبریز طی سال های ١٣٧٨ تا ١٣٨٨. محسوب میشوند. در این پژوهش ، به منظور بررسی توزیع زمانی و مکانی بارش در سطح شهرستان تبریز از آمار و اطلاعات روزانه ١١ ایستگاه در طی دوره آماری ١٣٧٨ تا١٣٨٨ استفاده شد. برای رسیدن به اهداف فوق و پهنه بندی منطقه از لحاظ بارش ، ابتدا اقدام به تهیه نقشه های روزانه گردید و سپس این نقشه ها به داده تبدیل شد. آن گاه پس از ویرایش یاخته ها و حذف یاخته های خارج از مرز، ماتریس اصلی داده ها که حاوی مقادیر روزانه بارش بود، مورد استفاده قرار گرفت . در نهایت یک تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی با روش ادغام وارد بر روی ماتریس داده ها که دارای ٤٠١٨ ستون برای نشان دادن تعداد روزهای دوره آماری و ٨٦ سطر برای نشان دادن یاخته های استخراج شده از نقشه های روزانه میباشد اعمال گردید. نتایج پژوهش نشان میدهند که شهرستان تبریز از لحاظ بارش به سه گروه مجزای، بارش کم ، متوسط و زیاد قابل تفکیک است .
خلاصه ماشینی:
1 سعید جهانبخش اصل 2 وحیده ابطحی 3 محمدعلی قربانی 4 معصومه تدینی 5 اکرم والایی 6 بررسی توزیع زمانی و مکانی بارش شهرستان تبریز با روش تحلیل خوشه ای تاریخ دریافت : ٩٢/٠٩/١٢ تاریخ پذیرش : ٩٢/١١/١٢ چکیده بارش عنصری است که به عنوان یکی از مهم ترین عناصر آب وهوایی از دیدگاه های مختلف مورد بحث و پژوهش های زیادی قرار گرفته است .
در نهایت یک تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی با روش ادغام وارد بر روی ماتریس داده ها که دارای ٤٠١٨ ستون برای نشان دادن تعداد روزهای دوره آماری و ٨٦ سطر برای نشان دادن یاخته های استخراج شده از نقشه های روزانه میباشد اعمال گردید.
شهرکی (١٣٨٤) جهت تحلیل توزیع مکانی بارش های غرب ایران ، از روش کریجینگ استفاده کرده و مقادیر متوسط بارش در این منطقه را به دست آورده است .
همان طور که در شکل نیز به وضوح مشاهده میشود، قسمت های جنوبی منطقه بیش ترین میزان بارش را دریافت کرده اند که در این میان ایستگاه لیقوان با بارش دریافتی ٦٠ میلیمتر بیش ترین سهم را به خود اختصاص داده است .
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ٤: نقشه میانگین مجموع بارش فصل بهار شهرستان تبریز(میلی متر - ماه مرداد با دقت در نقشه مرداد ماه مشاهده میشود که از میزان بارش این ماه به نسبت بارش ماه های قبل کاسته شده است و در واقع کم باران ترین ماه در فصل تابستان در بین ایستگاه های مورد مطالعه محسوب میشود.