چکیده:
در دهه های گذشته کشورهای توسعه یافته مهم ترین بازارهای صادراتی ایران بوده اند، اما در سال های اخیر کشورهای درحال توسعه به مهم تـرین مقاصـد کالاهای صادراتی ایـن کشـور تبـدیل شـده انـد. بنـابراین مـیتـوان مـدعی چرخشی استراتژیک در جهت گیـری صـادراتی ایـران شـد. واکـاوی دلایـل چرخش در جهت گیری صادراتی ایران مسئله ای مهم اسـت . هـدف مطالعـه حاضر، بررسی تاثیر روندهای بین المللی بر جهت گیـری صـادراتی ایـران بـا تاکید بر صادرات غیرنفتی است . به عبارت دیگر، پرسش اساسی این مقاله آن است که چه عواملی زمینه های تغییر در جهت گیری صادراتی ایران را فراهم کرده اند؟ فرضیه ای که در پاسخ به این پرسش ارائه شده عبارت از این است که روند انتقال قدرت در اقتصاد سیاسی بـین الملـل و تشـدید تحـریم هـای غرب علیه ایران ، عوامل کلیدی ایجاد تغییر در جهت گیری صـادراتی ایـران بوده اند. نویسندگان بـا تحلیـل داده هـای صـادرات ایـران در دو دهـه اخیـر استدلال کرده اند که در جهت گیری صادراتی ایران چـرخش رخ داده اسـت . آنــان در تبیــین دلایــل تغییــر در جهــت گیــری صـادراتی ایـران ، خیـزش قدرت های جدید در اقتصاد سیاسی بین الملل و تخاصم تشدیدشونده میـان ایران و غرب که به شکل تحریم های بین المللی متجلی شده است را به عنوان دو عامل اصلی در شکل دهی به چرخش مورد بحث قرار داده اند. درنهایت از نظر آنان تغییر جهت گیری صادراتی ایران احتمـالا برگشـت پـذیر نیسـت و تاثیرات مهمی بر موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک کشور خواهد گذاشت
خلاصه ماشینی:
"البتـه در سـال هـای اخیـر خـارج از جغرافیای آسیا نیز بازیگرانی مانند برزیل به سرعت رو به توسعه و پیشرفت بوده انـد و گام های مهمی در مسیر قدرت یابی برداشته اند، اما ازآنجاکه بخش عمده بـازیگران روبه پیشرفت در آسیا قرار گرفته اند، تحولات این منطقه نقش تعیین کننده ای در آینده تجارت جهانی و خیزش کشورهای درحال توسعه ایفاء می کند National Intelligence) (٢٠٠٨ ,Council.
به بیان بهتر، جایگاه قاره های مختلف در صادرات و واردات ایران به شـدت تغییر کرده است ؛ به گونه ای که قاره آسیا، به عنوان قاره ای کـه مهـم تـرین کشـورهای درحال توسعه با اقتصادهای شکوفا را در خود جای داده ، به سـرعت جـایگزین قـاره اروپا، به عنوان شریک سنتی تجارت ایران شده است ؛ به طوریکه بازارهـای آسـیایی در یک دهه اخیر، به مهم ترین مقاصـد جـذب صـادرات ایـران کـه عمـدتا نفـت و محصولات پتروشیمی بوده ، تبدیل شده اند.
این روند با تشدید تحـریم هـا علیـه ایـران در سـال هـای اخیـر، رونـد نزولـی جدی تری به خـود گرفتـه اسـت ؛ بـه ایـن معنـا کـه اگـر در دو دهـه اول انقـلاب ، کشورهای اروپایی و در رأس آنها، کشورهایی چـون آلمـان ، شـرکای مهـم تجـاری ایران محسوب می شدند و دست کم در حوزه تجارت ، روابطی با این کشورها وجود داشت ، اما متأثر از تحریم هایی که در سال های اخیر، به ویژه در دو سال آخـر دولـت دهم علیه ایران اعمال شده است ، این کشورها، روابط تجاری خود را به ویژه به دلیـل تحریم های مالی امریکا و تحریم هایی کـه اتحادیـه اروپـا علیـه ایـران وضـع کـرده ، به شدت کاهش داده اند."