چکیده:
دیوان حافظ چنان با باورهای ملی در پیوند است که میتوان گفت پس از شاهنامه هیچ اثری در حوزه ادب فارسی بیش از دیوان حافظ پرتوافکن روح ایرانی نبوده است. دیوان حافظ از لحاظ لفظ و معنی بیبدیل، از حیث ادبی پرتوان و از نظر هنری بینظیر است. دیوان حافظ، قدرت خارق العاده حافظ را در بیان واقعیتهای عصر خود نشان میدهد. حافظ با دقتی فراوان و دیدی موشکافانه مسائل عصر خویش را در می یابد و آنها را به گونهای هنرمندانه در شعر خویش جای میدهد و روح اصیل ایرانی را در آن بارور میسازد. حافظ به تاریخ و فرهنگ گذشتگان نگاهی عمیق و با متنهای کهن ادب فارسی آشنایی دقیق داشته است و متاثر از آموزههای ادبی و هنری آنها از هر حیث قرار گرفته که شاهنامه فردوسی یکی از آن آثار است. حافظ در قالب الفاظ حماسی و صحنهسازی آن در میدانهای رزم و بزم، آمیزش غنا و حماسه را چنان به زیبایی در جای جای دیوانش به تصویر کشیده که گویی خود یکی از آن شخصیتهای حماسی بوده و در میدان نبرد عشق و جنگ حضور داشته و زورآزمایی کرده است. حافظ توانسته با کاربرد واژگان و ترکیبات حماسی چون اسم، صفت، فعل و ترکیبات آنها فرهنگ گذشته خویش را با روحیه مبارزه طلبی خود به نوعی متفاوت با دیگران آشکار کند. او به یاری زیورهای هنری چون اغراق، ایهام، تشبیه، تشخیص، تلمیح، تناسب، کنایه حماسی و ... بسیاری از واژگان غنایی را با واژگان حماسی در هم می آمیزد و نوعی غزل – حماسه بوجود میآورد. این پژوهش در پی آشکار کردن این جلوه های شعر حافظ است.
Divane Hafez is so intertwined with national beliefs that it can be said after Shahnameh no work in the domain of Persian literature could reflect the Persian spirit more than Hafez's Divan. In terms of diction، literary and artistic sense it is unparalleled. Hafez perceives with thorough inspection and immaculate vision the problems of his time and integrate them delightfully to breathe new life to the noble Persian spirit. His all encompassing command over the history and culture of his predecessors and his accurate inquiry into the ancient texts of the Persian literature puts him in a position to draw inspiration from all their literary and artistic gifts and Shahnameh Ferdowsi doubtless is one such sublime work. Hafez depicts the scenes in battle fields and festivities by employing epic diction، intermingling lyricism with epic to its utmost beauty throughout his Divan. Hafez could revive his past culture by choosing a figurative language and a variety of literary devices، incredible parts of speech to invent novel compounds and this reveals his challenging spirit in a unique manner. Choice of diction and literary devices such as hyperbol، ambivalence، similes، personification، allusion and variety of ironies all provides him with the ingredients to create a genre of lyric epic.
خلاصه ماشینی:
در اشـعارش برای ادای مقصود از واژه های حماسی نیز بهره برده که یا اسمند یا صفت حماسـی و یـا ترکیب فعلی و کاربرد این واژه هـا، توجـه و دقـت حـافظ را بـه عناصـر حماسـی، بـویژه شاهنامه در ذهن ما استوارتر میکند و همان طورکه شـاهنامه سراسـر حماسـه و جنـگ نیست و «حال و هوای عاطفی شاهنامه ، مانـدگارتـرین عنصـر ایـن اثـر مانـدگار اسـت » (امامی، ١٣٦٩: ٥٧) شاید بتوان گفت که دیوان حافظ نیز تنها یـک اثـر غنـایی نیسـت .