چکیده:
مخروطافکنه ها یکی از برجسته ترین عنصر ژئومورفیک در مناطق خشک و نیمه خشک بـه شـمار مـی رونـد. در حوضه میقان نیز به دلیل حاکمیت شرایط نیمه خشک ، مخروطافکنه ها را در همه جا می توان دید. خود شهر اراک بـر روی مخروطافکنه ای با شعاع ١٣ کیلومتر بنا شده است . در همین خصوص مخروطافکنه های بزرگ دیگری نـیز در حوضه میقان وجود دارند که زمینه استقرار روستاهای متعدد با زمین های کشاورزی حاصلخیز را فراهم آورده انـد. در مقابل ، مخروطافکنه های زیادی در بخش جنوب شرقی اراک تـشکیل شـده انـد کـه هیچگونـه مـساعدتی بـرای بهرهبرداری محیطی ارائه ندادهاند. دلیل این امر به درجه پایداری و ناپایداری مخروطافکنه ها ارتباط پیدا مـی کنـد. برای شناخت این مسائل ، یکی از کارهای مهم در بررسیهای مخروطافکنه ها، بررسـی خصوصـیات مورفومتریـک آنهاست . در این گونه بررسیها، معمولا خصوصیات شکل ، مساحت و شـیب مخـروط افکنـه هـا بـا ویژگـی هـای توپوگرافی و ژئومورفولوژی حوضه زهکش بالادست آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند. در این نوشـته ، ایـن روابط با انتخاب ٢٤ مخروطافکنه یکپارچه در حوضه میقان پیگیری شده و نتایج آن به صورت مدل هـای ریاضـی و نمودارهای رگرسیونی ارائه شده است .
خلاصه ماشینی:
روش تحقیق در بررسی مورفومتری مخروط فکنه ها، معمولا رو بط بین سه فاکتور شکل ، مساحت و شیب مخروطافکنه ها با ویژگیهای طبیعی حوضه زهکش آنها مورد سنجش قرار میگیرد.
براین اساس دلیل بزرگ بودن مخروطافکنه هایی مانند مرزیگران و مهر باد ایـن اسـت کـه در حوضـه آن هـا 1- Bull, 1964 2-Hook, 1968 (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل ٢- نمودار همبستگی بین مساحت حوضه زهکش با مساحت مخروطافکنه سنگ های سست شیست و شیل وجود دارد و بعلاوه شیب دامنه ها زیاد و درهها عمیق هس ند.
با ین حال میزان ین همبستگی به عوامل متعددی بستگی دارد که بدون شناخت آنها نمیتوان به خصوصیات شیب مخروطافکنه دست یافت در شکل ٤ دادههای ٢٤ مخروطافکنه حوضه میقان به صورت سه خط رگرسیون جداگانه نـشان داده شـده است خط رگرسیون B برای مخروطافکنه های بخش جنوب غربی دشت اراک (واحد سنندج – سیرجان)، خط رگرسیون C برای مخروطافکنه های بخش جنوب شرقی دشت اراک (واحد هفتاد قله ) و خط رگرسیون A برای کل مخروط فکنه ها به طور یکجا ترسیم گردیده ند.
به همین دلیل مواد و عناصر مخروطافکنه هـای بـزرگ ایـن بخش از حوضه ، از رأس به سمت حاشیه قاعده به تدریج ریز و ریزتر شده و در نتیجه در قاعده آنها عناصر ریز د نه زمین های حاصلخیز را تشکیل داده ند (مخروط فکنه کرهرود).
درحالیکه نحـوه امتداد خط رگرسیون C، نشاندهنده ر بطه ضعیف بین شیب مخروطافکنه های بخش جنوبشرقی اراک (واحد هفتاد قله ) با مساحت حوضه زهکش آنهاست .