چکیده:
شهر به عنوان بستر زیست انسان شهرنشین، نیازمند تامین استانداردهایی است که در یک نگاه میتوان آن را استانداردهای کیفیت زندگی نامید. امروزه کیفیت زندگی هدف اصلی تمام برنامهریزیهاست. یکی از راه های دست یابی به کیفیت مناسب، فراهم نمودن امکانات و خدمات شهری مورد نیاز شهروندان ساکن در محلات شهری است. این امر به خصوص در شهرهایی که در اثر بحران های طبیعی و یا انسانی دچار خسارت های شدیدی شده اند از جمله شهر بم از ضرورتی دوچندان برخوردار است. در واقع، کیفیت منظر و خدمات شهری و تعادل آن در محلات مختلف شهر پس از بحران، شاخصی از توسعه مجدد و بازآفرینی پایدار شهری است. از این رو با گذشت بیش از 10 سال از بحران زلزله بم، هدف این پژوهش ارزیابی کیفیت منظر و خدمات محلات مختلف شهر بم است. در این راستا بر اساس مسئلهی چگونگی کیفیت منظر و خدمات بازسازی شده محلات شهر بم و با توجه به مبانی نظری موجود، دو فرضیه ارائه گردید. جهت آزمون فرضیهها، مفهوم کیفیت منظر و خدمات از طریق روش شاخص سازی، تکنیک های AHP و SAW در قالب 6 شاخص و 39 معرف بصورت عملیاتی تعریف و قابل اندازه گیری شد. داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه و روش نمونه گیری خوشه ای، و از 310 خانوار نمونه (بر حسب روش کوکران) به دست آمد و از طریق روش های واریانس یکطرفه و آزمون توکی و روش های همبستگی پیرسون و اسپیرمن تحلیل شد. نتایج نشان داد که کیفیت منظر و خدمات در محلات بالا بیشتر و تفاوت معناداری با محلات متوسط و پایین دارد. میانگین شاخص کلی کیفیت منظر و خدمات در محلات بالا، متوسط و پایین نیز به ترتیب 63، 58 و 53 به دست آمد. نتایج تحلیل همبستگی گشتاوری نیز نشان داد که تنها شاخص دسترسی به محیط شهری با متغیرهای سن و درآمد دارای رابطه معناداری در سطح اطمینان 95% است. نتیجه اینکه کیفیت منظر و خدمات شهری نیز عمدتا تحت تاثیر ویژگی های اجتماعی- اقتصادی و محله سکونت خانوارها قرار دارد. آنچه که نیازمند راهکارهای درخور است.
This research trying to analyze the quality of reconstructed urban services and visage in Bam city after 1382 earthquake. At present، more than 10years have passed from the earthquake occurrence and Bam city is reconstructed for inhabitants living. So the research main questions are presented here: 1) Do the prospect quality and constructed districts services of Bam city have differences with each other? 2) Is there any relation between the prospect quality and Bam city districts services after the earthquake with social-economic condition? The research method is descriptive-analytic. In this research the prospect quality concept and district services were defined based on 6 indices and 39 sub indices. The weights of each index were obtained through the group AHP method. Needed data gathered by households، experts and field questionnaires. For testing hypotheses used causal-comparative and correlation methods. Sample size calculated by Cochran's method (311 households). Sampling has done by cluster and random methods. Gathered data were analyzed by: One-way ANOVA and Tukey-test at first hypotheses; and correlations methods at second hypotheses. The results showed that the quality of reconstructed residential environment in Bam is different between various neighborhoods. Also، the results of correlation test showed that general quality have significant relation with literacy، income، occupation and socio-economic status at 99 percent of confidence. According to the findings، physical quality at society scale has socio-economical aspects. So، we must pay attention to this point seriously.