چکیده:
این پژوهش با هدف بررسی تحلیلی اطلاعات پزشکی در نشریات ادواری بهداشتی و پزشکی دوره قاجار، مطالب پزشکی را در مجله حفظ الصحه، مجله دانش، روزنامه شکوفه، مجله صحت، مجله صحیه و امور خیریه، مجله طبابت، مجله طب کنونی و مجله ناصری مورد بررسی قرار می دهد. روش مورد استفاده در پژوهش تحلیل محتوا است که براساس مراجعه به بخش نشریات کتابخانه ها و مراکز اسنادی صورت گرفته است. نتیجه گیری پژوهش حاکی از آن است که از 2452 عنوان مقاله در نشریات مورد بررسی، 313 مقاله به مسائل پزشکی و بهداشتی اختصاص یافته است که در مقوله های بهداشت، بیماری ها، تغذیه، داروشناسی، علم پزشکی و کارکنان پزشکی دسته بندی شده است. بیشترین بسامد متعلق به مقوله علم پزشکی و موضوع خدمات درمانی با 3/14 درصد و کمترین بسامد به مقوله کارکنان پزشکی و موضوع داروسازان با 2/0 درصد می باشد. بسامد مطالب حاکی از آن است که در این دوره تاریخی، اطلاعات پزشکی بیشتر حالت خبری داشته است و کمتر به نقد و تفسیر آن پرداخته شده است. عنوان سرفصل های اطلاعات پزشکی به کار رفته در این نشریات به ترتیب عبارت است از خبر با 7/52 درصد، گزارش با 5/42 درصد، سرگذشت نامه با 5/3 درصد، نقد و تفسیر با 3/1 درصد به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند.
خلاصه ماشینی:
نتیجه گیری پژوهش حاکی از آن است که از ٢٤٥٢ عنوان مقاله در نشریات مورد بررسی ، ٣١٣ مقاله به مسائل پزشکی و بهداشتی اختصاص یافته است که در مقوله های بهداشت ، بیماری ها، تغذیه ، داروشناسی ، علم پزشکی و کارکنان پزشکی دسته بندی شده است .
با مراجعه به کتابخانه های دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه تهران ، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی ایران ، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی ، دانشگاه الزهراء، دانشگاه شیراز، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران ، کتابخانه مجلس شورای اسلامی و همچنین با کاوش از سایت مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران نتایج ذیل به دست آمد: شیدان (١٣٦٦) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به تحقیق در مورد مطالب پزشکی از تأسیس دارالفنون تا دانشگاه تهران پرداخته است .
لولاگر (١٣٧٢) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به بررسی مقالات منتشر شده در زمینه علوم و صنایع غذایی در نشریات علمی ـ پژوهشی فارسی و مجامع علمی دانشگاهی از سال ١٣٥٧ لغایت ١٣٧١ پرداخته است .
١ـ١ـ مشخصات روزنامه ـ نوع و روش : ویژه بانوان (اخلاقی ، ادبی ، بهداشتی ) ـ صاحب امتیاز: مریم عمید (مزین السلطنه ) ـ مدیر: مریم عمید (مزین السلطنه ) ـ تاریخ شروع انتشار: سال اول : شماره ١ تا ١٧ (ذیحجه ١٣٣٠ تا ٩ ذیحجه ١٣٣١) سال دوم : شماره ١٨تا ٢٤ مسلسل و ١ تا ٢١ ادواری (٢٦ ذیحجه ١٣٣١ تا ٢٠ ذیحجه ١٣٣٢) سال سوم : شماره ١ تا ٢١ (٦ محرم ١٣٣٣ تا ٦ محرم ١٣٣٤) سال چهارم : شماره ١ تا ١١ (غره صفر ١٣٣٤ تا غره ذیقعده ١٣٣٤) ـ چاپ ، خط ، قطع : سنگی ـ سربی ، نستعلیق ، رحلی ـ محل انتشار: تهران ـ فاصله انتشار: هر ماه دو شماره و متغیر ٢ـ مجله حفظ الصحه مجله حفظ الصحه اولین و تا مدت ها تنها مجله طبی و تخصصی ایران بود که برای مدت کوتاهی انتشار یافت .