چکیده:
درک ماهیت و چگونگی شکل گیری سبک شعر فارسی عصر صفوی در شبه قاره ، ابتـدا مسـتلزم تامـل در خاستگاه های سیاسی و اجتماعی (پیش متن تاریخی ) به وجودآورندة آن اسـت کـه در ایـن مقالـه بـدان پرداخته شده است . سبک جدید به منظور متمایز ساختن خود، شاخص ترین عناصر و ویژگـی هـای مکتـب قبلـی را بـه پارودی می کشد. اما مطالعة «پارودی مکتب » به طور اخص ، بدون در نظر داشتن رویکرد و روشی که این مفهوم در بستر آن شکل می گیرد، امکان پذیر نیست و نتیجة مطلـوبی نخواهـد داشـت . پـس از تعریـف رویکرد ترامتنیت ژنت ، بر روی ماهیت متن مبدا ( پارودی شده یا پیش متن ) و متن مقصـد (پـارودی یـا بیش متن ) متمرکز می شویم . در این مقاله ، با تکیه بر این رویکرد، خـواهیم دیـد کـه سـبک هنـدی (بـه عنوان یک بیش متن به وجودآمده ) چگونه با ویژگی های خاص خـود، سـنت شـکن عناصـر سـبک هـای پیشین (خراسانی و عراقی ) بوده و آنها را به پارودی می کشاند.
خلاصه ماشینی:
". سوخت صائب فکر تا آمد به انجام ایـن غـزل این زمین ها هر که پیدا می کند اینش سزاست (صائب ، ج٢، ص٤٨١) لذت از شعر صائب ، نصیب کسی می گردد که معانی پیچیده در شعر او را کشف کند و به گره گشایی آنها بپردازد: فرو رو در سخن تا دامن معنی بـه دسـت آری که بی غواصی از دریا گهر بیـرون نمـی آیـد (صائب ، ج٣، ص١٥٩٩) اندک مقایسه ای میان اشعار صـائب (نمونـه ای از بـیش مـتن پـارودی نمـا) و اشـعار مولانـا (نمونه ای از پیش متن پارودی شده )، رویکرد پارودیک سبک هندی را نسبت به شـعر پیشـین خود بهتر نشان می دهد: مولانا به گفتة خود در حالت هوشیاری شعر نمی گوید.
دیوان شعر سردمدار این مکتب ، صائب تبریـزی ، بـه خـوبی ذوق مشـکل پسـند او را نمایان می کند: سخن را هست در مشکل پسندی رغبتی صـائب که می باشد زمین هرچند مشکل ، تازه می گـردد (صائب ، ج٣، ص١٣٩٨) درک فکر نازک من شاهد فهمیـدگی اسـت می کند تحسین به خود هر کس کند تحسین مـرا (صائب ، ج١، ص٩١) معنی پیچیده بی زحمت نمی آید بـه دسـت می شود از پیچ و تاب فکـر جـوهردار حـرف (صائب ، ج٥، ص٢٤٨٧) کلیم کاشانی : غیر شاعر کس نمی فهمد تلاش ما کلیم شعر فهمان جمله صیادند صید بسته را (نصرآبادی ، ص٢٢١) حزین لاهیجی : کلام من از فهم شـاعر فـزون اسـت مگـــر ارمغـــان حکیمـــان فرســـتم (حزین ، ص١١٥) البته اینطور نیست که شاعران سـبک پیشـین ، همگـی بـه شـعری سـاده ، روشـن و کلاسیک روی داشتند؛ بلکه شاعرانی هم بودند که می توان آنها را به گونه ای پیشـگامان سبک هندی دانست ."