چکیده:
امروزه تحقیق و تتبع دربارة شعر کهن فارسی و شعرای ایرانی ، بدون جسـتجو در تـذکره هـا و جنـگ هـا کاری ناقص است . ارزش و اهمیت این آثار تنها مربوط به داشتن اشعاری نویافته از شعرای مشهور نیست بلکه در افزودن نام شعرایی گمنام به فهرست تاریخ ادبیات نیز قابل توجه هستند. جنگ لطـایف الخیـال از مهمترین جنگ های روزگار صفویه است که هم از جهـت تعـدد شـعرا و هـم از جهـت عـدد ابیـات از جایگاه ویژه ای در میان جنگ ها برخوردار است . در پژوهش حاضـر ضـمن معرفـی جنـگ و شـرح حـال گردآورندة آن ، به بررسی زندگی و شعر شعرای ایرانی مقیم هند که نمونـة شعرشـان در لطـایف الخیـال آمده است پرداخته ایم .
خلاصه ماشینی:
"نام این شاعر در جنگ لطایف الخیال همراه با تخلص «عریان » ذکر شـده اسـت و در این اثر تنها ٢ بیت از اشعار او نقل شده است : نظر با پایه عرش خموشی می توان گفتن سخن هرجا که بر کرسی نشیند بر زمین افتـد (رضوی ١، گ ١١١ر) قاف تا قاف جهان زیر نگـین مـی داشـتم سرزمینی گرچه عنقا در کمین می داشتم (همان ، گ ٢١٨ر) در مورد اشعار اسد تبریزی و نقد آنها توسط محمد صالح رضوی ، تنها بیـت نخسـت مورد نقد قرار گرفته است که بر روی مصرع دوم آن خطی با مرکب کشیده شده است و این بدان معناست که : «مصرع رسانیدن با نیم مصرع مشکل است .
و مدت زمان بسیاری در هنـد بـه روش ملازمـت و تجـارت ، زندگی را گذراند و به بسیاری از نقاط هند سفر نمود و به خدمت جمع کثیری از بزرگان این خطه رسید اما از آنجایی که بـی ادب و بدسـلوک بـود نتوانسـت جایگـاه برجسـته و به سزایی در میان آنها به دست آورد و سرانجام به عزم دریافت ملازمـت خـان خانـان بـه برهانپور رفت و ساقی نامه ای را به نام او سرود که مشتمل بـر ١٤٦ بیـت اسـت و بـدین سبب به دریافت صله ، جایزه و انعام سرافراز گردید و پس از مـدتی بـه آگـره رفـت و در آغاز ماه صفر سال ١٠٢٤ق در اجمیر که جزء قلمرو جهانگیری بـود درگذشـت (اوحـدی بلیانی ، ج١، ص٨٥٤؛ واله داغستانی ، ج١، ص٤٣٦؛ امین احمد رازی ، ج٢، ص٢٣٠؛ عبـدالباقی نهاونـدی ، ج٣، ص١٠٥٧-١٠٨٩؛ گلچین معانی ٢، ج١، ص٢٤٤-٢٤٦؛ همو ١، ص١٤٨-١٥٥)."