چکیده:
درمیان جلوه های گوناگون هنر معماری ایران ، باغ ایرانی با ظاهری آکنده از سادگی و طراوت بر پایه اصولی مشخص و بنیادین، نمایش نمادینی از بهشت موعود است. هنرمند معمار با تکیه بر اصول اولیه معماری ایرانی و آگاهی از شرایط اقلیمی و توانمندی های طبیعی مناطق مختلف و با الهام از توصیفات متون مقدسی چون قرآن کریم پیرامون باغ های بهشت ، باغ ایرانی را خلق می کند. این مقاله به بررسی عوامل تاثیر گذار بر باغ ایرانی به عنوان فضایی همسو با ارزش های معنایی و محیطی می پردازد. از این رهگذارابتدا به بازخوانی ریشه های فرهنگی ایرانیان باستان و تاثیر آن بر عناصر و ساختار باغ ایرانی و در بخش دوم تشابهات اعتقادات اسلامی در باغ ایرانی مورد بررسی قرار می گیرد ،سپس با دست یابی به مجموعه ای از شاخص های فرهنگی، محیط زیست ایرانی به عنوان فضایی متعهد در برابر فرهنگ و اعتقاد ایرانی مطرح ودانش وفن ایرانی به عنوان عاملی مکمل در کنار عوامل ذکر شده قرار می گیرد و در نهایت باغ ایرانی به عنوان اثری حکیمانه و کمال گرا در اصول خویش مطرح می شود.
خلاصه ماشینی:
"عامل شکل دهنده به این علت ، مجموعه بنیادهای اعتقادی و فرهنگی می باشد بنابراین می توان گفت : ساختار کامل باغ در محیط بیانگر رابـطه تنگاتنگ میان طبیعت و جهان بینی و فرهنگ ایرانی است (١).
این شکل غالبا مربع کامل یا مستطیل می باشد در هندسه مربع بر تربیع دایره است و دایره بطن عالم است را ذات خـود مکنون دارد و ایرانیان از دیرباز مربع را که همانا چیزی جز تربیع دایره نیست اساس طراحی خود در پلان های مکان های مقدس قرار داده اند.
از سوی دیگر ساختار باغ ایرانی براساس تربیع و اشــکال ماندالایـی بـا تقسیـــم گردش آب در جوی ها طراحـــی می شود به علاوه در آن توجه خاصی به شکل های هندسی می شده و شکــل مربع که فاصله بین اجزا باغ را ساده و روشن نشان می داد از اهمیت خاصی برخودار بوده است (٦).
از عکس های هوایی شهر فیروز آباد چنین استنباط می شود که مناره آتشگاه کنونی در این شهر، در مرکز تقاطع دو محور باغ مستطیل شکل قرار داشته که با شبکه ای از جویبار ها آبیاری می شده است .
/ شکل 2: طرح موجود بر دیواره تخت جمشید،براساس احترام به طبیعت باغ ایرانی از دیدگاه باورهای اسلامی در دوره اسلامی نیز ایجاد باغ ها و درخت زارها همچنان مورد علاقه ساکنان این سرزمین بوده است ."