چکیده:
یادکرد از جانداران بهویژه حیوانات، از راههای ایجاد حیات و حرکت در تصویرآفرینی هنری و ادبی است. از این طریق میتوان تصاویر را از رکود خارج کرد و اثربخشی و نفوذ آن را بیشتر نمود. بر همین اساس، یکی از کارکردهای نام بردن از حیوانات در نهجالبلاغه، نقشی است که این مهم در خلق تصاویر بر عهده دارد. در این نوشتار که با روشی توصیفی ـ تحلیلی به انجام رسیده، سیوسه گونه حیوان را در نهجالبلاغه شناسایی کرده است. ایننامبری دلایل متعددی داشته است؛ گاه بهصورت حقیقی و از جهت خلقت و اوصاف، مأموریت داشتن، حقوق و احکام، بیان علم الهی و حشر و معاد بوده است. همچنین در برخی موارد، عناصر بیانی چون تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه مورد توجه بوده است. در نهجالبلاغه، بسیاری از تصویرسازیها از دنیا، فضائل و رذایل اخلاقی، گناه، تقوا، فرار از جنگ و امثال آن با استفاده از جنبههای مختلف حیوانات به تصویر کشیده شده است.
خلاصه ماشینی:
"٣ـ١ـ٣ـ حقوق حیوانات و مسئولیت انسان در برابر آن حضرت علی (ع ) در نامه ٢٥ خطاب به یکی از مسئولان جمع آوری زکات ، ضمن تأکید بر رعایت حقوق انسان ها، به بیان چگونگی رعایت حقوق حیوانات پرداختند: الف : مسئول زکات نباید مانند اشخاص سلطه گر و سخت گیر وارد شود و اینگونه حیوانی را رم دهد و هراسان سازد و دامدار را برنجاند؛ ب : آن مسئول باید حیوانات را به دست چوپانی خیرخواه و مهربان و امین ـ که نه سخت گیر باشد و نه ستمکار، نه تند براند و نه حیوانات را خسته کند ـ بسپارد؛ ج : از جدایی افکندن میان حیوانات و نوزادشان بپرهیزد؛ د: در سوار شدن بر شترانی که به عنوان مرکب استفاده میشوند، عدالت را رعایت کند؛ هـ: هرگاه حیوانات به آب و علف زار رسیدند، چوپان فرصت دهد تا آب و علف بخورند؛ و: آن مسئول از انتخاب حیوانات بیمار و پاشکسته و پیر به عنوان زکات خودداری کند؛ زیرا این کار در مواردی که مستلزم طی راه های طولانی است ، موجب اذیت حیوانات در راه خواهد شد (دشتی، ١٣٨٨، ص ٣٦١).
خطبه ١٨٢: «در آن هنگام که اسلام غروب میکند و چونان شتری در راه مانده دم خود را به حرکت درآورده ، گردن به زمین میچسباند، او پنهان خواهد شد، او باقیمانده حجت های الهی و آخرین جانشین ، از جانشینان پیامبران است » (همان ، ص ٢٤٩) این عبارت علاوه بر داشتن تصویر استعاری، کنایه از به سرآمدن و به پایان رسیدن حضور دین اسلام بر روی زمین و نزدیک شدن ظهور امام زمان (عج ) است ."