چکیده:
برخی از فیلسوفان زبان معتقدند که گاه عبارات زبانی با آن که از سـاختار خبـری برخوردارند، اما قابل صدق و کذب نیستند؛ زیرا قصـد گوینـده از بیـان آن هـا نـه توصیف ، بلکه انجام یک فعل است . چنین جملاتی را افعال گفتـاری مـی خواننـد. پیش از این ، منطق دانان مسلمان نیز به این مساله توجّه نموده اند. آنان این بحـث را با عنوان «انشاء اخبارنما» مورد تامّل قرار داده اند. انشاء اخبارنما در مواضع مختلفی مطرح شده است . نقد ملاک صدق و کـذب پـذیری خبـر و نیـز حـلّ پـارادوکس دروغگو، زمینة طرح این مساله را فراهم آورده است . اگرچه مسالة افعـال گفتـاری تطوّر و تحوّل شایانی در منطق دورة اسلامی نیافت ، اما کشف این مساله و تفطّـن به آن را باید از آن منطق دانان مسـلمان دانسـت . تامّـل در تاریخچـة دیـدگاه هـای منطق دانان دورة اسلامی در این مساله و نیز مطالعة تطبیقی آن ها بـا آراء فیلسـوفان زبان آموزندة نکات منطقی ـ معرفتی است .
خلاصه ماشینی:
فعل گفتاری نزد منطق دانان مسلمان احمد عبادی * چکیده برخی از فیلسوفان زبان معتقدند که گاه عبارات زبانی با آن که از سـاختار خبـری برخوردارند، اما قابل صدق و کذب نیستند؛ زیرا قصـد گوینـده از بیـان آن هـا نـه توصیف ، بلکه انجام یک فعل است .
"جان لنگشاو آستین " (John Langshow Austin) (١٩١١ – ١٩٦٠م ) با انکار تلقی رایج از کارکرد زبان نشان داد که نقش زبان صرفا توصیف واقعیت نیسـت ، بلکـه گـاه عبـارات زبانی (linguistic sentences) با آن که از صورت (form) خبری برخوردارنـد، امـا بـا ایـن حال نه صادق اند و نه کاذب ؛ زیرا قصد گوینده از بیـان آن هـا نـه توصـیف (description) واقعیت ، بلکه انجام یک فعل است که این فعل از طریق جملات زبـانی انجـام مـی پـذیرد.
تأمل منطق دانان مسلمان در ملاک صدق و کذب پذیری خبر منجر بـه کشف افعال گفتاری شده است .
٢. ٣ گزارش تاریخی (historical description) به نظر می رسد نخستین کسی که در منطق دورة اسلامی به مسألة جملات انشائی به ظـاهر خبر یا افعال گفتاری توجه نشان داده است ، "فضل الدین محمدبن نام آور خـونجی " (٥٩٠- ٦٤٦ق ) صاحب کشف الأسرار از مهم ترین منطق نگاران دو بخشی قـرن هفـتم باشـد.
امـا بـر خـلاف منطق دانان مسلمان ، فیلسوفان زبان معاصر بیش تر به خود افعـال گفتـاری (بـه عنـوان فعـل بشری ) توجه کرده اند تا به متعلق آن ها که جملات خبـری و انشـائی باشـد؛ هرچنـد ایـن جملات هم ، کم و بیش در آثار این فیلسوفان به طور عرضی و تبعی مورد بحث و بررسـی قرار گرفته است .