چکیده:
بحث عامل و ساخت یکی از مباحث اساسی و تاثیرگذار در علوم اجتماعی است و همواره بین اندیشمندان اجتماعی و فلاسفه مطرح بوده است و در این میان تحلیل موضوع از منظر علمای اسلام راهی برای ارائه دیدگاه اسلامی در این خصوص به حساب می آید که با توجه به ذوابعاد بودن حضرت آیت الله جوادی آملی به یقین، شناختی در خور اهمیت از دیدگاه اسلامی را می تواند برای ما نمایان سازد. آنچه از بررسی آراء و اندیشه های علامه به دست آمد ناظر به رویکرد تلفیقی عامل و ساخت می باشد. ایشان در کنار تاثیرات ساخت بر کنشگران، متقابلا به آزادی عمل فرد و تاثیر وی بر ساخت ها نیز قائل هستند گرچه به نظر می رسد علامه به ساخت بیشتر از عامل توجه دارد ولی در برخی از موارد عامل را فائق بر ساخت می داند. با توجه به گستردگی آثار علامه، این تحقیق بیشتر بر آثار تفسیری ایشان تاکید دارد و از تحلیل محتوای کیفی بهره می برد.
خلاصه ماشینی:
"در این میان اندیشه برخی از اندیشه ورزان نظیر علامه طباطبایی، شهید مطهری و اسـتاد مصباح یزدی تبیین و واکاوی شده است و شایسته و ضروری به نظر رسید تا در مورد اندیشـه اجتماعی آیت الله جوادی آملی که دارای آثار متنوع در عرصه های مختلـف فلسـفی، کلامـی، فقهی و تفسیری بوده و از نظر جامعیت کم نظیر هستند، مطالعه شود و در این تحقیـق از بعـد عامل و ساخت ، رویکرد اجتماعی ایشان مورد واکاوی قرار گرفته است .
قرآن کریم نسـبت بـه انسـان ، طبیعتـی را تصویر میکند و حقیقتی را به لحاظ طبیعت ، ترسیم مینماید که با در نظر گـرفتن آن بخـش مادی و طبیعی، آدمی را همواره در پی اسراف و لذت جویی و رفاه طلبی و تن پروری میدانـد و آنچنان که ذکر شد بیش از پنجاه آیه مشتمل بر نکوهش انسان در همین زمینه طبیعـی ارائـه می فرماید؛ اما جنبه دیگری نیز برای انسـان در قـرآن کـریم بیـان شـده کـه همـه ملکـات و فضیلت های بلند انسانی الهی چون کرامت ، خلافت ، حمل امانت ، شرافت و...
(جـوادی آملی، ١٣٨٤، ص ٢٩٤) علامه با بهره مندی از بیان پیامبر اکرم نیز روشن میسازد که فطرت و سرشت آدمی به خیر و نیکویی گرایش دارد و آن را نه میتوان ذاتا مایل به پلیدی دانست و نـه بـیتفـاوت نامید؛ از این روست که قلب سالم همواره مرجع فتوای انسان است و تا بر کسی فتـوا نشسـته است ، راه سعادت را به آدمی مینمایاند؛ اما اگر از این مرتبت حق خود به زیر کشیده شود و به اسارت هوا و هوس درآید، جز گمراهی و ضلالت چیزی در انتظار انسان نخواهد بود."