چکیده:
هورامان با جغرافیای کوهستانی و صعبالعبور و با مردمانی که طریقۀ زندگی آنها همواره همچون راز بوده، در مطالعات تاریخ محلی، تاریخ اجتماعی، قومنگاری و مردمشناسی محل توجه پژوهشگران قرار گرفته است. هرگاه سخن از زندگی اجتماعی قومی به میان میآید تقریباً هیچ داده تاریخی از وضع زیست آنها در دست نیست، ادبیات مکتوب و شفاهی میتواند رهیافتی برای بررسی و تحلیل تاریخ اجتماعی و واکاوی زندگی اجتماعی ارائه دهد. در این نوع پژوهشها، بدون مراجعه به منابع غیرتاریخنگارانه به ویژه ادبیات، بحث از زندگی اجتماعی ممکن نیست. پرسش این مقاله آن است که وضعیتِ زیست مردم هورامان در دورۀ قاجار و پهلوی اوّل چگونه بوده است؟ این مقاله میکوشد با خوانش متن دیوان ملاحسندزلی، تحلیل فرهنگی-تاریخی از وضعیتِ زیستِ مردم هورامان در دورۀ قاجار و پهلوی اوّل ارائه دهد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته و ابتدا دادهها و اطلاعات مرتبط با واژگان خوراک و پوشاک را از متن دیوان استخراج و سپس با طبقهبندی انواع خوراک و پوشاک، اوضاع فرهنگی، شیوۀ زیست و زندگی روزانۀ مردم هورامان، در دورۀ مذکور را ارزیابی کرده است. یافتهها نشام میدهد مردم هورامان در این دوره بهرغم تنوع خوراک و پوشاک، برخوردار از گونههای مختلف آن نبودند و میان بودها و بایدها فاصله دیده میشد.
خلاصه ماشینی:
تحلیل فرهنگی و تاریخی وضع خوراک و پوشاک در هورامان دورۀ قاجار و پهلوی اول با استفاده از دیوان ملاحسن دزلی مظهر ادوای علی ناظمیانفرد* ، هادی وکیلی ** چکیده هورامان با جغرافیای کوهستانی و صعبالعبور و با مردمانی که طریقۀ زندگی آنها همواره همچون راز بوده، در مطالعات تاریخ محلی، تاریخ اجتماعی، قومنگاری، و مردمشناسی محل توجه پژوهشگران قرار گرفته است.
این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده و ابتدا دادهها و اطلاعات مرتبط با واژگان خوراک و پوشاک را از متن دیوان استخراج کرده و سپس با طبقهبندی انواع خوراک و پوشاک، اوضاع فرهنگی و شیوۀ زیست و زندگی روزانۀ مردم هورامان در دورۀ مذکور را ارزیابی کرده است.
شورش هورامان در اواخر دورۀ ناصرالدینشاه، جنگ جهانی اول و عقبنشینی قوای عثمانی به هورامان و بروز قحطی در منطقه، جنگهای چندینسالۀ تفنگچیهای هورامی با پادگانهای مرزی عثمانی و نیروهای انگلیسی ساکن سلیمانیه و دیگر نواحی مرزی عراق، و همچنین حملات نیروهای رضاشاه به هورامان برای سرکوب تفنگچیها و غارت روستاها از سوی آنها، فقط چند نمونه از وقایع سیاسی و نظامی است که تأثیر مستقیمی بر زندگی روزانۀ مردم از جمله خوراک و پوشاک آنها داشته است.
دستهبندی انواع پوشاک در هورامان دورۀ قاجار و پهلوی اول {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} آنچه از متن نامههای ملاحسن برمیآید و در جدول 2 هم مشاهده میشود، این است که در هورامان عامۀ مردم بسته به جایگاه اجتماعی از لباسهای متنوعی استفاده میکردند.