چکیده:
موضوع نسبت مفهوم شورا با مفاهیم مشابه غربی در سده گذشته، از موضوعات مناقشه برانگیز در اندیشه سیاسی اسلام معاصر بوده است. در این راستا، مقاله حاضر با هدف بررسی و تحلیل رابطه شورا و دموکراسی، به طرح ایده ای نو در طبقه بندی دیدگاه های علمای معاصر شیعی ایرانی پرداخته است؛ رهیافت سیاسی تطبیق گرایانه، به جایگاه «عقل جمعی» در تحلیل رابطه شورا و دموکراسی می-پردازد. با توجه به این واقعیت تاریخ اندیشه که تجربه دموکراسی در ایران برخلاف سنت غربی با مفهوم «شورا» شروع می شود و با آن پیوند دارد، مسئله سازگاری و عدم سازگاری و انطباق و عدم انطباق دو مفهوم «شورا و دموکراسی» در اندیشه سیاسی معاصر شیعه و ایران مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. برآیند تحلیل ها نشان می دهد که علمای معاصر شیعی ضمن اذعان به اینکه شورا و دموکراسی به دو نظام معرفتی متفاوت تعلق دارند، بر این باورند که آموزه «شورا» ظرفیت دموکراتیک سازی جامعه اسلامی را دارد و به برداشتی دموکراتیک از اسلام می رسند. لذا با توجه به تحلیل های صورت گرفته، علمای معاصر شیعی ایرانی توانسته اند با استناد به عقل جمعی، تحلیلی ایجابی از «رابطه شورا و دموکراسی» به دست دهند.
خلاصه ماشینی:
"منتظری با دو نظر درباره منشأ حکومت : یکی اینکـه حکومـت اسـلامی یـک حکومـت «تئوکراسی » محض است ، و نظر دوم که «امت اسلامی » صاحب سـیادت و جایگـاه قـدرت است ، و اهل حل وعقد تجسمی از سلطه امت هستند و شاهد ایـن مـدعا هـم آیـه (وامـرهم شوری بینهم ) است ؛ به نظر سومی می رسد که جمع بین دو نظرفوق می باشد؛ بدینگونه کـه اگر شخصی از جانب خداوند بدین مقام منصوب گردید هم اینان برای امامت متعین هستند و با وجود امکان دسترسی به آنان امامت برای دیگری منعقـد نمـی گـردد، امـا در غیـر ایـن صورت امت حـق انتخـاب حـاکم خـویش را دارنـد، ولـی نـه بـه صـورت مطلـق بلکـه در چارچوب شرایط و ویژگی هایی که شرعا بـرای رهبـری اعتبـار گردیـده و شـاید امامـت و رهبری فقها در عصر غیبت از همین قبیل باشد(همان ، ١٩٠).
در واقع از آنجا که دموکراسی بـه عنـوان یک مفهـوم جدیـد در جامعـه اسـلامی ، روح مشـارکت و اسـتفاده از عقـول جمعـی را در رسیدن به اهداف اجتماعی متبلـور مـی سـازد و اساسـا نـوعی سـامان دهـی روابـط حـاکم و محکوم است ، همانطور نیز اصل مشورت ، نعمت بزرگ خداوندی برای انسان ها اسـت کـه آنان را به خود متکی می سازد و از داشتن اسـتعدادها و امکانـات و نیروهـای سـازنده آگـاه می نماید و ایشان را به اصل تفاهم و ایجاد هماهنگی در زندگی قادر مـی نمایـد."