چکیده:
به گواهی تاریخ پیشینه اختلاف های مرزی ایـران در غـرب کشـور، بـه عصـر باسـتان و جنـگ بـین مادهـا و آشوری ها باز می گردد. پس از آن دوره تا به امروز این اختلافات وجود داشته که منتج به جنگ های متعددی شده است . با تاسیس دولت شیعی صفوی ، این اختلاف ها جنبة مذهبی نیز پیـدا کـرد. در تحقیـق پـیش رو بـا روش اسنادی و رویکرد پژوهشی توصیفی – تحلیلی ، علل اختلاف ها وتنش هـای مـرزی بـاطرح ایـن سـوال مورد مداقه قرار می گیرد که تا چه حد تعارضات ایدئولوژیک بین دو همسایه در افزایش تنش ها مـوثر بـوده است . این بررسی از آن لحاظ ضرورت دارد که این اختلاف ها تا قرن حاضر نیز باعث اخـتلاف و تـنش در مرزهای غربی شده است . یافته های این پژوهش نشان می دهـد کـه بـا وجـود دیـدگاه غالـب مبنـی برتفـاوت ایدئولوژی حاکم بر دو سرزمین رقابت های سیاسی درون و بیرونی از رقابت شاهزادگان تا دخالت اروپاییـان نقش به سزایی در ایجاد اختلافات مرزی داشته است .
خلاصه ماشینی:
"آغاز منازعات مرزی صفویه با عثمـانی : منازعـات مـرزی ایـران دوره صـفوی ، بـا عثمانیان در طول سالیان دراز هیچ گاه فراتر از مرزهای همـدیگر صـورت نپـذیرفت و مناطق مرکزی دو قدرت از دستبردهای یکدیگر در امان بوده اند؛ امـا توجـه ودرگیـری مداوم عثمانیان با دولت های غربی توان درپیش گرفتن این سیاست را از آنها می گرفـت و از سویی دیگر دولت صفوی نیز توان لازم برای غلبه سرنوشت ساز بـر سـپاه عظـیم عثمانی را نداشت .
(166 جنگ چالدران : دولت صفوی که در اردبیل و آذربایجان پایتخت مذهبی داشت ، توسط مریدان خود در این مناطق مسلک خویش را تبلیغ مـی کـرد و ایـن تبلیغـات بـه درون مرزهای عثمانی نیز کشیده شده بود.
هم زمان با جانشینی فرزند یازده ساله شاه اسماعیل ؛ یعنی شاه طهماسب تا زمان حکومت شاه عباس اول ، دولت عثمانی با استفاده از برخی اختلاف های داخلـی ایـران قصد تصرف قسمت های غربی کشورمان را داشـت کـه عـراق نیـز جزیـی از آن بـود؛ بنابراین به ایران حمله کردند و قارص ، وان ، موصل ، بغداد، بصره ، فتح شـد و حتـی تـا تبریز و سلطانیه نیز پیشروی کردند (همان ،ص ١٢١٥).
نتیجه گیری صفویان پس از قرن ها با استعانت از مذهب تشیع توانستند به کشور ایـران وحـدت و انسجام بخشند، طبیعی بود که تشکیل دولت رقیب برای عثمانیان که داعیه دار پیشوایی جهان اسلام بودند خوشایند نباشد اما این تنها عامل جنگ های دو کشور نبود، آنچه مهم بود؛ گسترش فتوحات مرزی و دست یابی به منابع اقتصادی بود."