چکیده:
این جستار ذیل پرسش از مفهوم خلاقیت در معماری به بررسی مفهوم خلاقیت انسان و خلاقیت هنری در حکمت متعالیه پرداخته است. در این راستا، بحث خلافت الهی انسان، وجود ذهنی، تعریف صدرایی از نفس انسان، تناظر مراتب ادراکی او با مراتب عالم، نظریههای ادارکی انسان و جایگاه و نقش عقل و خیال، و مبحث کشف و الهام بررسی گردیدند. بر مبنای این مطالعه، خلاقیت انسان با الهام از حکمت متعالیه در نسبت با مظهریت خلق عالم توسط خداوند و ذیل مقام خلافت الهی انسان قابل تبیین است و به تناسب مراتب این مظهریت، دارای درجاتی است که بر صنعت و هنر منطبق میگردد. همچنین تبیینی از خلاقیت بر مبنای سیر انسان در مراتب هستی و مبتنی بر قوای ادراکی او طرح گردید که به معماری به عنوان حاصل تصرف انسان در محیط، در استقرار و سیر نزولی و صعودی میان عوالم هستی قابل انطباق میباشد. این بحث میتواند مبنای نظریهای برای سنجش و داوری معماری اسلامی از منظر فرآیند تحقق آن قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
بر مبنای این مطالعه ، خلاقیت انسان با الهام از حکمت متعالیه در نسبت با مظهریت خلق عـالم توسـط خداونـد و ذیـل مقـام خلافت الهی انسان قابل تبیین اسـت و بـه تناسـب مراتـب ایـن مظهریـت ، دارای درجاتی است که بر صنعت و هنر منطبق می گردد.
در این راستا مبـانی و اصـول خلاقیـت ، نسـبت خلاقیت و خیال ، مبانی خلاقیت هنـری و نسـبت صـنعت و هنـر در معمـاری درحکمـت متعالیه به عنوان پرسش های تحقیق مطرح شده و در جهت پاسـخ بـه آنهـا بـه کنکـاش در بسترهای مفهومی مرتبط با مفهوم خلاقیت همچون چگونگی آفرینش عالم توسـط خـدا و چیستی و مراتب عالم از دیدگاه صدرا، انسان شناسی حکمت متعالیه و ساحت ها و مراتـب مختلف نفس ، توحید افعالی خدا و احکام علل فاعلی ، مسأله ی خلافت الهی انسـان و نیـز مبحث وجود ذهنی پرداخته شده و در نهایت زمینه ای برای تعریـف خلاقیـت در معمـاری اسلامی طرح گردیده است .
بر اساس این تبیـین انسـان ، بنـا بـه مقـام آینگـی وجود، مانند هستی دارای دو سیر نزولی و صعودی در مراتب خویش است و همچنین ذیل مقام خلیفه اللهی و آینگی اسماء و صفات الهی ، با مظهریت دو اسم ظاهر و باطن خداوند از سوی وی دارای حقیقتی باطنی و ظاهری گردیده و از این رو قابلیـت تصـرف در ملـک و ملکوت را دارد.