چکیده:
حقوق بشر گفتمانی تقریبا نوظهور و متضمن یک سلسله احکام عقلی
ثابت و جهانشمول از قبیل برخورداری از امنیت، آزادی بیان، منع شکنجه و
اصل برائت است که ریشه در ارزش های اخلاقی دارند. شریعت نیز مقوله ای
سنتی است که ارزش ها و ساختارهایی را حمایت می کند که هدف آن برپایی
نظمی اخلاق مدار در جامعه انسانی و درونی شدن ارزش های اخلاقی است.
برداشتهای متفاوت و بعضا غلط از مبنا و فلسفه حقوق بشر و شریعت، در
عمل موجب شده که ارتباط و تعامل این دو مقوله مورد تردید و انکار واقع
شده و حتی حقوق بشر و شریعت دو ساحت ناسازگار تلقی گردند. به گونه ای
که برخی پژوهشگران در حوزه دینی، حقوق بشر کنونی را ساخته دست
غرب و در امتداد روند تاریخی جهان غرب تلقی می کنند. مقاله حاضر با این
استدلال که منشاء اختلاف نظرات موجود، اختلاف زمانی در ظهور دو پدیده
حقوق بشر و شریعت از یک سو، و غفلت از مقوله اخلاق و نقش آن در تعامل
این دو پدیده از سوی دیگر بوده، به طوری که مبنای حقوق بشر اخلاقی
است نه عرفی و شریعت نیز بر اخلاق مبتنی بوده و منشاء هر دو کرامت ذاتی
انسان است، ضمن ارزیابی دیدگاه های مخالف در خصوص وجود ارتباط میان
حقوق بشر و شریعت و کیفیت این ارتباط، با دیدگاهی عملگرایانه به تبیین
جایگاه اخلاق در تعامل حقوق بشر و شریعت می پردازد.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین ، اولا: باید روشن شود که مفهوم و مبنای حقوق بشر چیست و شریعت به چه معناست و بر چه اساسی استوار است ؟ و ثانیا: آیا پرسش از تعامل حقوق بشــر و شریعت ، با در نظر گرفتن هر دو جنبۀ قضیه یعنی جهان شمولی حقوق بشر و تمامیت انکارناپذیر شریعت ، مطرح شده است یا خیر؟ بدیهی است که حقوق بشــر و شــریعت در ماهیت خود، بر مبنای فلسفۀ خاصی به وجود آمده اند و هر یک در پی رسیدن به هدف متعالی و برتری گام بر می دارند و طبعا در این زمینه ، نیازمند یک ابزار نیرومند و بنیادی هســتند که بر مبنای آن بتوانند فعالیت های خود را توجیه و بستر مناسب برای نیل به اهداف مقتضی را فراهم آورند.
در واقع ، شریعت به منظور اینکه آموزه های خود را در چارچوب فکری نوین و به اقتضای زمان و مکان به بشر عرضه کند، همواره نیازمند پیوند و تعامل با حقوق بشــر اســت و حقوق بشــر برای کسب مقبولیت عمومی و تأثیرگذاری ، نیازمند یک پایه و اســاس شرعی و الهی است ؛ چرا کــه بدون آن مقبول عام واقع نشــده و قادر به ادامه حیات نمی باشــد و در این میان چیــزی که بتواند این دو را به هم نزدیک کرده و پیوند دهد همان اخلاق اســت که می توان آن را مبنای حقیقی هر دو مقولۀ شــریعت و حقوق بشر تلقی کرد."