چکیده:
یکی از ماموریتهای مهم نظام آموزش و پرورش رسمی کشور تربیت اخلاقی است . برنامه درسی قرآن نقش مهمی را در این زمینه بر عهده دارد. این پژوهش به تحلیل محتوای کتابهای درسی قرآن دوره ابتدایی و کتاب راهنمای قرآن میپردازد تا در نهایت ، الگوی تربیت اخلاقی را در این کتابها شناسایی کند و مورد نقد و ارزیابی قرار دهد. روش پژوهش ، تحلیل محتوای کیفی است . یافته ها نشان داد که الگوی هدفگذاری در این کتابها از الگوی محتواگرا یا رویکرد کشکول ارزشها پیروی میکند و البته به صورت موزاییکی تنظیم شده است . شیوه سازماندهی محتوا، مارپیچی ساده و ابتدایی در چارچوب چهار عرصه ارتباطی است . روشهای پیشنهادی برای تبیین و تشریح مضمونهای ارزشی از جمله بحث و گفتگو، زمینه مناسبی را برای درگیری شناختی دانش آموزان ایجاد میکند که البته با اهداف شناختی هماهنگ نیست . رویکرد ارزشیابی درس قرآن بویژه ارزشیابی یادگیری در حوزه اخلاق نیز رویکرد مناسبی است
خلاصه ماشینی:
"از این رو، برنامه ریزان و نویسندگان کتابهای درسی قرآن ، هدفی را در حوزه اخلاق برای این درس در نظر گرفته اند که در کتابهای راهنمای معلم درس قرآن به عنوان «آشنایی با برخی دستورهای اخلاقی و تربیتی قرآن و پایبندی به آن » بیان شده است ؛ بدین ترتیب ، هم «شناخت (در حد آشنایی) دستورهای اخلاقی» و هم «پایبندی به آنها» از اهداف کلان درس قرآن در دوره های مختلف تربیت رسمی و عمومی است .
در برنامه درسی قرآن مصوب شورای عالی آموزش و پرورش بر این ویژگیها تأکید شده است : ـ پرهیز از ایجاد محیط های اضطراب آور ـ توجه به تفاوتهای فردی ـ جهتگیری به سمت ارزشیابی توصیفی ـ توجه به تشویق و احساس موفقیت در فرایند ارزشیابی (شرکایی، ریاحینژاد و رزاقی، ١٣٩٢: (75 در همین سند توصیه شده است که در ارزشیابی بخش پیامهای قرآنی، صرفا به بیان برخی از مصداقهای پیام بسنده شود که پایین ترین سطح مورد انتظار است ؛ اگر چه در عمل و در فرایند یادگیری، تلاش برای سطوح بالاتر یادگیری باید صورت گیرد.
هم چنین ، بیشتر مطالب کتابها به شکل مضمونهایی حاوی پند و اندرز ارائه شده و برای ارتباط مؤلفه های تربیت اخلاقی با زندگی روزمره دانش آموزان فعالیتی پیش بینی نشده و از شیوه های تدریس متناسب با رده سنی کودکان دبستانی در جهت ارتقای شناخت ارزشهای اخلاقی و در نهایت ، التزام به آموزه های اخلاقی با رویکرد اسلامی کمتر بهره برده شده است ؛ لذا پیشنهاد میشود که فرا برنامه درسی تربیت اخلاقی برای هماهنگی بین برنامه های درسی مختلف ابتدایی و هر یک از کتابهای درسی در پایه های مختلف طراحی و تدوین شود تا این آشفتگی در حوزه تربیت اخلاقی در دوره ابتدایی بر طرف شود."