چکیده:
آستانه ورود به هر اثری، عنوان آن است و نباید عنوان را صرفا کلماتی دانست که برای معرفی کتاب، بر روی جلد آن حک شده است زیرا عنوان خود، یک جنس ادبی است تا آنجا که دانشی به نام "عنوان پژوهی" به وجود آمده است. در این جستار نگارنده سعی بر آن دارد تا با تکیه بر مبنای نشانه شناسی(ارتباط دال و مدلول)، عناوین رمان سه گانه ی (بین القصرین، قصرالشوق و السکریة) نجیب محفوظ را مورد بررسی قرار دهد و به این مساله مهم بپردازد که غرض اصلی نجیب محفوظ از انتخاب این عناوین که در حقیقت اسامی محله های قاهره هستند، چیست. نتایج برآمده از این پژوهش حاکی از آن است که منظور اصلی نویسنده از انتخاب عنوان «بین القصرین» نشان دادن گرفتاری شخصیت های داستان میان دو نوع استبداد یعنی پدرسالاری و استعمار انگلیس است؛ هدف از انتخاب عنوان «قصر الشوق»، بیان کردن نوعی استبداد معنوی در شخصیت ها و شکست آن ها در دستیابی به اهدافشان است و در نهایت غرض از انتخاب عنوان «السکریة»، پناه بردن شخصیت ها از سطح هشیاری به ناهشیاری و سرکوب شدن شادی ها به واسطه سلطه غم و اندوه می باشد.
خلاصه ماشینی:
"نکته مهم دیگر اینکه اگر به دو عنوان پیشین بنگریم متوجه خواهیم شد که واژه قصر در آن دو به کار رفته و معنـای قالـب آن " حبس و حصر" می باشد و در هر دو آنها نوعی پارادوکس وجود دارد از این جهـت کـه در عنوان اول یعنی "بین القصرین " - هر چند که هر دو قصر (سلطه پدر و اسـتعمار) در یـک جهت حرکت می کردند- پدر بودن که مستلزم مهربانی و شفقت و بردباری و صـبوری اسـت ، با آنچه سید احمد عبدالجواد از خود بروز می داد و باعث شده تا تبدیل به قصر گردد، تنـاقض دارد و این خود افزون بر تضادی بود که احمد عبدالجواد در خود داشت بدین معنـی کـه هـم پارسا بود و هم زن باره ، بیرون از خانه اخلاق مدار بود و در خانه مستبد و ظالم .
شاید بتوان گفت علـت انتخـاب "قصـر" در دو عنوان پیش ، از آن جهت بود که قهرمانان نسل های پدران و فرزندان همواره درگیر قصر درونی و بیرونی بودند که همین امر آنها را از نیل به هدف باز داشـته و مـانع از انتخـاب یـک رویکرد خاص برای پیشبرد اغراض خود میشد و می توان گفت که آنـان در ایـن مسـیر تبـاه شدند تا راه برای ظهور قهرمانان نسل سوم ، باز شود و از آن جهت که در این رمـان آخـر، هـر سه شخصیت توانسته بودند با جهت فکری مشخصی بـه راه خـود ادامـه دهنـد و دیگـر از آن سردرگمی های درونی (قصر درونی) خبری نبود و صرفا با قصر بیرونی (حاکم وقـت ) مواجـه بودند، واژه "السکریه " را انتخاب کرده است که هم معنای شـادی را در برگیـرد و هـم معنـای مستی را."