چکیده:
سینما به عنوان یکی از ابزارهای مهم اجتماعیسازی در دنیای مدرن، با
بازنمایی الگوها و هنجارهای جنسیتی حاکم بر زندگی اجتماعی در قالب اجراهای
نمایشگونه، عملا نقش برسازنده و بازتولید کننده این هنجارها را در زندگی اجتماعی
امروزی بر عهده دارد. همچنین سینما به خاطر امکانات ویژهاش برای نمایش مناسبات
مربوط به جنسیت، حوزهای مطلوب برای مطالعات جنسیتی فراهم میکند. در این مطالعه،
هدف اصلی بررسی تصویری است که سینمای پس ازانقلاب از روابط جنسیتی به مخاطبان ارائه
میدهد. پرسش اصلی پژوهش این است که نابرابریهای جنسیتی چگونه در کنش متقابل
بازیگران زن و مرد در فیلمهای سینمایی پس از انقلاب برساخته میشود. چارچوب نظری
این مقاله، براساس رویکرد نظری و الگوهای تحلیلی جامعهشناس بزرگ و صاحب سبک،
ایروینگ گافمن درباره نمایش جنسیت در رسانههای بصری شکل گرفته است.
مقاله حاضر ضمن معرفی اندیشههای بدیع و نبوغآمیز گافمن درباره جنسیت و
نمایشهای جنسیتی میکوشد با استفاده از روش تحلیل محتوا، مفاهیم و الگوهای تحلیل
بصری گافمن را در تحلیل تصاویر سینمایی به کار بگیرد. یافتههای پژوهش ضمن تأیید
وجود معنادار نمایشهای جنسیتی مناسکیشده در فیلمهای سینمایی پس از انقلاب در
قالب الگوهای تحلیل بصری مطرح شده توسط گافمن، بیانگر برساخت و بازتولید الگوها و
هنجارهای جنسیتی سنتی در سینمای ایران هستند. فیلمهای سینمایی ایرانی با بازنمایی
تصویری فرامناسکی شده از نابرابریهای جنسیتی در جامعه، در جهت برساخت و بازتولید
این
نابرابریها گام برمیدارند. آنها از طریق مناسکیکردن فرمانبری و کمارزش جلوه
دادن زنان نسبت به مردان، برتری یک جنس بر جنس دیگر را به نمایش میگذارند و
ارزشها و هنجارهای جنسیتی سنتی را تأیید و تثبیت میکنند و این همه غالبا از طریق
اجرای مناسک فرودستی و فرادستی در کنش متقابل بازیگران زن و مرد در فیلمها رخ
میدهد.
خلاصه ماشینی:
"1/6 10 4/3 24 هول شدن هنگام مواجهه با جنس مخالف 2/1 2 7/0 5 غش کردن 4/34 56 7/33 285 گریه کردن در برابر جنس مخالف 100 163 100 850 کل Goodman and Kruskal tau = 037/0 sig = 000/0 Cramers V= 193/0 sig = 000/0 همچنان که در جدول3 مشاهده میشود بهطور کلی در فیلمهای مورد بررسی زنان بیش از مردان در حال انجام کنشهایی نشان داده شدهاند که از مصادیق عقبنشینی روانی یا مجاز در نظریه گافمن هستند و به لحاظ آماری تفاوت میان دو جنس در موارد مربوط به این مقوله معنادار است.
نتایج پژوهش درباره پنج الگو از شش الگوی تحلیل تصویری گافمن، بیانگر نمایش نابرابری و تفاوتهای جنسیتی در فیلمهای سینمایی مورد بررسی بودهاند؛ این نابرابریها مطابق الگوی گافمنی، در قالبهای لمس زنانه، مناسکی شدن فرمانبری (نمایش انواع حالتهای عجز و فرودستی از زنان و قدرت و فرادستی از مردان)، عقب نشینی روانی یا مجاز(نمایش انواع حذف یا عقبنشینی زنان از موقعیت از طریق درگیریهای روانشناختی)، رتبهبندی شغلی(نمایش اشکال فروپایگی زنان در امور شغلی نسبت به مردان) و خانواده(نمایش تعلق زنان به خانه و خانواده و مردان به بیرون از خانه) به مخاطبان نمایش داده میشوند."