چکیده:
هنر دوره قاجار در دوشاخه هنر درباری و عامیانه قابل بررسی است. هنر عامیانه، دارای مضامین مذهبی و ملی است و هنرمندانی که از دل چنین گفتمانی برخاستند، اشخاص مکتب ندیده ای بودند که باذوقی خودجوش به آفرینش باورهای طبقه خویش به شیو ه ای متفاوت دست زدند. باورها و اعتقادات مردم، زمینه ساز تجلی هنرهای عامیانه است. مسئله ای که مطرح می شود این است که چگونه می توان بازتاب این اعتقادات و باورها را در هنر عامیانه موردمطالعه قرارداد. برای بررسی این مسئله به مطالعه موردی نقاشی های بقاع متبرکه گیلان با روش توصیفی-تحلیلی پرداخته شده است. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و میدانی بوده و از نظریه «بازتاب» به عنوان رویکرد نظری، بهره گرفته شده است. این پژوهش نشان داد که هنر عامیانه به دلیل ارتباط مستقیم با مردم اجتماع، آینه تمام نمای عقاید، باورها و سایر مناسبات زندگی اجتماعی مردم در دوره قاجار است و با تحلیل بازتاب این همه، می توان به تصویری از شمای اعتقادی و فرهنگی مردمان آن دوره دست یافت.
خلاصه ماشینی:
"فتحعلیشاه و محمدشاه سبک سبک ملی، شیوه روغنی، طبیعت پردازی، چکیده نگاری، آذین گری، سبک عامیانه با القائات و الهامات باستان گرایانه، نقاشی کلاسیک، نقاشی قهوهخانهای مضامین ذهنی و آرمانگرا، صحنههای روزمره، اشیاء بیجان، تک چهره شاه و شاهزادگان، بزرگان دولتی، رقاص و نوازنده تأثیرات زندیه، فرنگیسازی صفوی، همآمیزی سنتهای ایرانی و اروپایی، بازگشت به سنت، تأثیرات مردمی و عامیانه هنرمندان میرزا ابوتراب نقاشباشی، محمدحسنخان نقاش باشی افشار، میرزا ابوالحسن نقاش باشی(صنیع الملک) دوران دوم پادشاهان ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه سبک تقلید از طبیعت، سیر بهسوی تجدد، قرینهسازی در کمپوزیسیون طیفها و زمینههای قرمز و مخصوصا قرمز ارغوانی و اخرا، سیاه، سبزهای زنگاری و زمردی و ترکیبهای بینابین، مخلوط قرمز و قهوهای و یشمی، نقاشی قهوهخانهای مضامین آثار پردهای، نقاشی کتاب، گل و مرغ، تزیینات کاشی، نقاشی پشت آئینه، تک چهرهها، شمایلنگاری شاه، بر تخت نشستن شاه، مجالس بزم و شکار، تصویر رقاصهها در حال رقص و نمایش آکروبات، تک چهرههایی از ناصرالدین شاه، گل و پرنده ( گل و بلبل) تأثیرات سبک و روش نقاشی کلاسیک اروپا، سبک عامیانه القائات و الهامات باستانگرایانه، شیوهگرایی صریح و روان بیگانه و خارجی هنرمندان میرزا ابوتراب نقاش باشی، صنیع الملک، محمد کمال الملک، محمد علی، محمد زمان، شفیع عباسی تحولات صنعت چاپ، چاپ سنگی، تأسیس دارالفنون ( آموزش به شیوه نوین)، ایجاد ارتش مدرن، پیدایش روزنامه، گسترش افکار دموکراتیک، تماس با فرهنگ غرب و ترجمه ادبیات و علوم اروپایی، تحول در نثر و نظم فارسی، پیدایش عکاسی نقاشی بقاع متبرکه گیلان در منابع تاریخی از نقاشی دیواری بناهایی چون کاخها و حمامها زیاد گفته شده؛ اما از آراستن بقاع و اماکن مقدسه سخنی به میان نیامده است و از شمایلنگاری و بازنمایی فیگوراتیو در آن اجتناب ورزیده شده، زیرا بنای آرامگاهها و اماکن مقدسه در ارتباط با عقاید دینی و مذهبی است چنانکه در مساجد بهجای تصویرگری، به نقوش تجریدی و تزیینی و خوشنویسی روی آورده شده است."