چکیده:
کعبۀ مکرمه نماد اسلام است، اسلامی که «یَعلو و لا یُعلی علیه» است. این برتری اسلام در شکوه و اعتلای کعبه جلوهگری میکند. باوجوداین، امروزه ساخته شدن بناهای مرتفع و مشرفبه کعبه از شکوه آن میکاهد. گروهی از فقیهان شیعه به کراهت و گروهی به حرمتِ ساخت چنین بناهایی فتوا دادهاند. باوجود روایات پرشمارِ بازدارنده از ساخت بنای بلندتر از کعبه در کتب اهل سنت، که بعضی از آن روایات بنابر مسلک خود ایشان صحیح است، ظاهراً کسی از فقیهان اهل سنت به این مسئله نپرداخته است. بررسی ادلۀ عام و مطلق جاری در مسئله و روایات خاصِ بازدارنده از ساختن بنای مشرفبه کعبه، جایی برای تردید در کراهت ساختِ چنین بناهایی باقی نمیگذارد. هرچند حکم اولیِ ساخت چنین بناهایی کراهت است ولی لزوم رعایت مکروهات و مستحبات در حرم امن الهی دربارۀ خودِ کعبه، که اعظم شعائر الهی است، با تأکید بیشتری نیز همراه خواهد بود. حکومتی که مدعیِ اسلامی بودن است، مسئولیت سنگینتری دربرابر این حکم دارد.
خلاصه ماشینی:
در فقه شیعه، وجوب تعظیم و احترام کعبه و حرمت اهانت به آن، یکی از ادلۀ مرجوحیت ساخت بنای بلندتر از کعبه است؛ قائلان به کراهت در این مسئله از چنین دلیلی بهره بردهاند (علامه حلی، 1414ق: ج8، ص442؛ فخرالمحققین، 1378ق: ج1، ص319) و آن را دلیلی برای قائلان به حرمت نیز دانستهاند (فخرالمحققین، همان؛ عاملی، 1411ق: ج8، ص257).
درادامه، سه روایت دیگر نیز از اهل سنت نقل میگردد: (روایت چهارم:) «حدثنی الحسن بن عثمان، عن الواقدی قال: حدثنی خالد بن إلیاس، عن یحیی بن عبد الرحمن بن حاطب قال: رأیت عثمان بن عفان رضی الله عنه کتب إلی عامله بمکة أن لا یدع أحدا یبنی بیتا له مشرفا علی الکعبة» (فاکهی، 1414ق: ج1، ص339): «یحییبنعبدالرحمان میگوید: عثمانبنعفان را دیدم که به مأمور خود در مکه نوشته است: هیچکس را که برای خودش خانهای مشرفبه کعبه ساخته، وامگذار.
5. منظور از بنا و اطراف کعبه روایت محمدبنمسلم، بهعلت مطلق بودن، ظهور در این دارد که ساخت بنای بلندتر از کعبه در مکه و غیر مکه موردنهی است (نراقی، 1415ق: ج13، ص312)؛ ولی علاوهبر آنکه چنین برداشتی از روایت، مسبوق و متبادر به ذهن نیست، مرسلۀ شیخ مفید نیز مقید این اطلاق است و نهی را مختص به شهر مکه میکند.
نقل سوم شیخ طوسی (أن یرفع بناء فوق بناء الکعبة) نیز ظهور در این دارد که ساخت بنا در بالای کعبه، یعنی طبقهای بالای ساختمان کعبه ساختن، موردنهی است (همان) و ظهور لفظ «یرفع» در این است که بنایی موردنهی است که ارتفاع دیوارهای آن بیشتر از ارتفاع کعبه باشد؛ پس بنایی که ارتفاع دیوارهای آن کمتر است ولی بر روی کوههای اطراف کعبه ساخته شده و درنتیجه، مشرفبه کعبه و بلندتر از آن است، موردنهی نیست (فاضل هندی، 1416ق: ج6، ص279).