چکیده:
این مقاله در پی بررسی اوضاع تجارت در دوره آققویونلو است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که آققویونلوها برای افزایش درآمدهای دولت امر تجارت را تشویق و برای تداوم آن سعی و تلاش کردهاند.آق قویونلوها در موضوع تجارت از تیموریان که روابط فیزیکی با آنها داشتند، متاثر بودهاند. اوزون حسنبیگ برای
گسترش تجارت، قوانین و مقرراتی را وضع کرده بود. بسیاری از شهرهایی که تحت حاکمیت آققویونلوها قرار داشتند، هر یک به مثابه یک مرکز تجاری مهم بودند. در این شهرها کالاهای بسیاری خرید و فروش میشد. آققویونلوها برای تجارت بین- المللی هم اهمیت قائل بودند و سعی داشتند راههای تجاری را تحت کنترل خود بگیرند. از این منظر طرابوزان برای دولت آققویونلو از اهمیت تجاری ویژهای برخوردار بود. این شهر به منزلهی معبری برای ورود تجار آققویونلو به دریای سیاه بود. تجار آق قویونلو در این شهر علاوه بر ونیزیها و ژنواییها که برای خرید ابریشم و دیگر کالاهای شرقی به آن جا میآمدند، با دیگر تجار اروپایی نیز دیدار میکردند. تجار آققویونلو علاوه بر این که سود سرشاری از تجارت طرابوزان به دست میآوردند، به واسطهی این شهر با مراکز تجاری واقع در شبه جزیرهی کریمه ارتباط برقرار میکردند. قسمت بزرگی از تجارت خارجی دولت آققویونلوها را تجارت ابریشم تشکیل میداد.
خلاصه ماشینی:
"وضع قوانین تجاری توسط دولت آققویونلو آققویونلوها علاوه بر این که در امر تجارت تحت تأثیر اقدامات و قوانین تیموریان بودند، خود نیز برای گسترش هر چه بیشتر تجارت قوانینی وضع کردند.
( Miroğlu Ismet,1990: 173) و ارزنجان علاوه بر این که اهمیت تجاری خود را در دوران آققویونلوها حفظ کرد در سایهی اقداماتی که اوزونحسن برای گسترش تجارت انجام داد، بر اهمیت تجاری آن افزوده شد.
اوزونحسن ناکارآمدی نظام مالیاتیای که تا عصر خود معمول بود و همچنین سنگینی میزان مالیاتها را تشخیص داده و برای از میان برداشتن رکود اقتصادی کشور خویش، نظام مالیاتی جدیدی را پایه گذاری کرد و موجب گسترش تجارت در این دوره گردید.
مقررات تجاری اوزونحسن در قرن شانزدهم و در قوانین عثمانی که در رابطه با آناتولی شرقی بودند محفوظ بوده به گونه ای که نرخ مالیات بر فروش همچنان ثابت و عوارض ورود نیز همان عوارض دوران اوزونحسن بود، در سایهی این اصلاحات و مقررات از برخورد سلیقهای مأمورین و کارگزاران محلی و دادن امتیازات ویژه جلوگیری شد و با تشویق تجارت درآمدهای دولت افزایش یافت.
با همهی این مسائل روابط تجاری ایران و عثمانی در دورهی آققویونلو پویایی خود را حفظ کرد و اسناد موجود از پیشرفت قابل ملاحظهی آن پرده بر میدارد چنان که در دفاتر شرعی بورسا، اسنادی موجود است که نشان میدهد بازرگانان ایرانی در این شهر با امنیت حقوقی کاملی داد و ستد میکردند.
Barbaro Giosafat,(1873), Travels Of Josafa Barbaro, Translate By William Thomas,Travels İn Tana And Persia, London.
Grey, A Narrative Of Italian Travels İn Persia,London.
Turan Osman,(1993), Dogu Anadolu Turk Devletleri Tarihi, İstanbul."