چکیده:
اهداف: تحقیق حاضر بر آن است تا عوامل بسترساز بخش غیرکشاورزی در ابعاد نظام محیطی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و کالبدی و اثرات آن بر پایداری سکونتگاه¬های روستایی در دهستان سرولایت شهرستان نیشابور را بررسی و تجزیهو¬تحلیل کند.
روش: این پژوهش با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با بهره¬گیری از شیوه پیمایشی (پرسش¬نامه) در قالب ۵ مولّفه زمینه¬ساز اشتغال غیرکشاورزی (محیطی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و سیاسی) و تاثیرات آن بر توسعه سکونتگاههای روستایی بخش سرولایت شهرستان نیشابور با استفاده از آزمون¬های آماری T تکنمونه¬ای، تااوبی کندال و رگرسیون چندگانه انجام گرفته است. تعداد روستاهای موردبررسی براساس میزان جمعیت (روستاهای بالای ۵۰ خانوار) تعداد ۱۳ روستا به¬صورت تصادفی انتخاب شدند که براساس فرمول کوکران، حجم نمونه ۳۲۴ خانوار تعیین شد.
یافتهها/نتایج: یافتههای حاصل از مطالعه میدانی نشان میدهد به¬غیر از مولّفههای نظامهای محیطی و کالبدی که شرایط مساعدی را به¬جهت ایجاد و گسترش مشاغل غیرکشاورزی در بخش موردمطالعه نشان داده است، دیگر مولّفههای زمینه¬ساز اجتماعی، اقتصادی و سیاسی به¬گونهای نبوده است که زمینه را جهت ایجاد و گسترش مشاغل غیرکشاورزی فراهم آورد.
نتیجه¬گیری: مساعدنبودن مولّفه¬های زمینه¬ساز ایجاد و توسعه بخش غیرکشاورزی، به¬ویژه مولّفه¬های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی موجبات جابه¬جاییهای گسترده روستایی ـ شهری، به¬ویژه نیروهای جوان و تحصیل¬کرده به شهرستان نیشابور و دیگر شهرهای استان و به¬دنبال آن، ازدست¬رفتن فرصت¬های اقتصادی به¬ویژه در بخش کشاورزی را فراهم آورده و منجر به ناپایداری سکونتگاههای روستایی در ناحیه موردمطالعه شده است.