چکیده:
عصر حاضر میتواند آغاز بحرانی باشد که عامل اساسی آن را یک عنصر حیاتی، یعنی آب شکل میدهد. بحران کمآبی که امروزه سطح زمین را فراگرفته، آسیبها و تهدیدات جدی را برای مردم در سراسر کره زمین ایجاد نموده است. در این میان، ایران بنابر عواملی از قبیل موقعیت جغرافیایی خاصی که دارد، اختلال و نوسان در بارش از جمله کشورهای کمآبی بهشمار میآید که وضعیت آب در برخی مناطق آن بحرانی است؛ بهویژه آنکه در کنار این اوضاع نامساعد، مواردی از قبیل رویه نامتعادل مصرفی و افزایش فعالیتهای صنعتی و کشاورزی به مساله بحران آب عمق معناداری داده که طبعا تداوم این روند به تحولات و تغییراتی در عرصه اجتماعی منجر گردیده است. هدف مقاله حاضر آن است که ابتدا وضعیت آب و ابعاد آن را در ایران بیان نماید و سپس مساله بحران آب و تحولات ناشی از آن را بر روی جامعه ایرانی مورد بررسی قرار دهد و در آخر تلاش میشود تا راهکارهایی برای آن ارائه گردد. پرسش اصلی عبارت است از اینکه بحران کمآبی در ایران با چه مولفههایی شکل میگیرد و چه تاثیرات بحرانزایی را در عرصه اجتماعی به همراه دارد؟ در همین راستا، این فرضیه مطرح است که بحران کمآبی معمولا متاثر از فعالیتهای انسانی، ایجاد گردیده و لذا، رفع آنها نیازمند نقد علمی و آسیبشناسانه و توام با ارائه راهکارهایی است. روش تحقیق بکار گرفته شده در مقاله، به شکل تحلیلی-توصیفی و استفاده از مطالعات کتابخانهای و همچنین با استناد به منابع آماری موجود در آرشیو هواشناسی انجام شده است.
خلاصه ماشینی:
"در این میان، ایران بنابر عواملی از قبیل موقعیت جغرافیایی خاصی که دارد، اختلال و نوسان در بارش از جمله کشورهای کمآبی بهشمار میآید که وضعیت آب در برخی مناطق آن بحرانی است؛ بهویژه آنکه در کنار این اوضاع نامساعد، مواردی از قبیل رویه نامتعادل مصرفی و افزایش فعالیتهای صنعتی و کشاورزی به مسأله بحران آب عمق معناداری داده که طبعا تداوم این روند به تحولات و تغییراتی در عرصه اجتماعی منجر گردیده است.
در واقع بواسطه عواملی مانند رشد فزاینده و توزیع ناهمگون جمعیت در ایران، کشاورزی ناکارآمد، خشکسالی، تغییر الگوی بارش و افزایش دمای این سرزمین، به همراه سود مدیریت و عطش توسعه (بدون توجه به توان اکولوژیکی محیطزیست)، بحرانی ایجاد شده است که روند تشدید آن میتواند بستر را برای تحولات اجتماعی در کشور مهیا نماید.
معذلک، با تکیه بر واقعیتهای اجتماعی که در باب بحران آب وجود دارند، دادههای اقلیمی و شواهد مصرفی آب در همه ابعاد، راهکارهایی میتوان در جهت کاهش و حل این بحران مزمن در بازه زمانی کوتاهمدت و میانمدت ارائه نمود: الف) روش فرهنگی: نوع نگرش، فرهنگ عمومی و میزان مسئولیتپذیری مردم تأثیر معناداری بر الگوی مصرف آب دارد و لذا هرچه آگاهی مردم نسبت به بحرانهای زیستی نظیر کمآبی بیشتر باشد، قطعا در مصرف آب رفتارهای مناسبتری در پیش خواهند گرفت (کشکولی،پیشین: 14).
نتیجهگیری کشور ایران به دلیل استقرار در منطقه خشک و نیمهخشک کره زمین، علاوه بر آنکه به مسأله کمآبی دچار میباشد، به دلایلی نظیر توسعه بدون رعایت اصول پایداری آن، لحاظ نکردن بعد محیطزیستی در تدوین برنامههای توسعه، افزایش جمعیت و گسترش شهرنشینی و مصرف روزافزون از منابع آبی، در معرض بحران شدید آبی قرار گرفته که به همین سبب، به تأثیرات و تغییراتی همچون مهاجرات منجر شده است."