چکیده:
قرآن و سنت پیامبر صلیاللهعلیهوآله دو منبع اساسی و مورد اتفاق همه مذاهب اسلامی برای نظریهپردازی در فروعات فقهی است با این حال فتاوا و آرای متفاوتی از سوی فقها
مطرح شده و میشود.
از آن جا که اجتهاد در هر زمان اقتضای خود را دارد و مجتهدان هر عصر آرای متفاوتی را با برداشت از کتاب و سنت ارائه میدهند، مؤلف متذکر این نکته میشود که
میان اندیشه بشر ووحی الهی باید تفاوت نهاد و اختلاف در آرا پدیده میمونی است که در اندیشه بشری پذیرفته شده و حدیث نبوی «اختلاف امتی رحمة» آن را رحمت
معرفی میکند.
نویسنده در نهایت به این نتیجه میرسد که هر یک از مذاهب اسلامی باید در مقابل آرای مذاهب دیگر از خود انعطاف نشان دهد تا اجتهاد در فروع فقهی و اختلاف
آرا؛ خود راهی برای تقریب بین مذاهب به شمار آید؛ نه این که هر مذهبی با اصرار بر حق بودن خود، زمینه تکفیر و تضییق مذاهب دیگر و در نتیجه تفرقه بین مذاهب را
فراهم آورد.
خلاصه ماشینی:
"آنها همه دستاوردهای اندیشه مسلمانان را از زمان بعثت پیامبر صلیاللهعلیهوآله تا به امروز در زمینههای معارف مربوط به خداوند متعال و هستی و انسان در بر دارند و اجتهادهای عقل بشر، تفسیر آن معارف عمومی را در چارچوب اصول عقیده و شریعت و رفتار و اندیشه بشری و وحی الهی نشان میدهد، بی آن که خط فاصلی میان اصول ثابت اسلامیکه کتاب و سنت است و اندیشه به دست آمده از آن و از تفسیرها و اجتهادهایی که مربوط به آن است، وجود داشته باشد.
گفتوگوی دینی منضبط چنان چه امروزه بخواهیم گفتوگو میان پیروان مذاهب و فرق اسلامیدر حرکت خود و رسیدن به هدفها موفق شود، باید چند حقیقت زیر را در نظر بگیریم: اجرای احکام اسلام در عصر ما نیاز به اجتهاد عقلی گسترده دارد، چون متون شرعی ـ قرآن و سنت پیامبرـ محدود و رویدادها و مسائل نو به تبع حرکت زمان و تحول، نامتناهی میباشند و قانونگذاری به ناچار باید همراه حرکت زمان و تحول آن به پیش برود تا از این راه جاویدانی اسلام و صلاحیت و سازگاری شریعت آن برای هر زمان و مکانی تحقق یابد.
علاج دقیق این مسائل فقهی در تلاش برای تصحیح اندیشهها و تصحیح کجیهای موجود در فهم اسلام نهفته است که با کنار گذاشتن تعارفات و آماده کردن دلها برای پذیرش حق و زدودن تعصب مذهبی و کنار زدن غبار از روح قانونگذاری اسلامی و مقاصد عمومی آن تحقق مییابد، چون گفتوگوی دینی امروزه صرف نظر از مذاهب یا گروهی که به آن پیوسته است، به رتبهبندی اولویتهای شرعی در چارچوب تلاش اسلامیدر جهت تحقق مصلحت عمومی نیاز دارد، تا هدف عمده از آن یعنی شناختن مشکلات امت اسلامی و بررسی آن با روشی انعطاف پذیر و ارائه راه حلهای مناسب را دنبال کند."