چکیده:
در سنّت اخلاق نویسی در طول هزار سال گذشته آثار اخلاقی متعدد و متنوعی با سبکها و گرایشهای فکری مختلفی نوشته شده است. در عصر صفویه نیز بفراخور شرایط علمی و مذهبی این نوع آثار رونق و رشد چشمگیری پیدا کرد. کتاب «حقایق» یکی از آثار اخلاقی بسبک «کیمیای سعادت» امام محمد غزّالی است که بدست استادی مسلّم در حکمت نظری و حکمت عملی و برخاسته از مکتب حکیم متاله صدرالدین شیرازی، بجامعه علمی ایران عرضه شد. مولف این اثر ملا محسن فیض کاشانی است و مترجم آن نورالدین اخباری نوه برادر ملا محسن. این کتاب از گروه کتب اخلاقی غیرروایی است که سه بخش معرفت نفس و ناپسندیده ها و پسندیده ها برشته تحریر درآمده است. این پژوهش به شیوه تحلیل محتوا باین سوال اصلی پاسخ داده است:محتوای کتاب«حقایق» چیست؟ و در مقایسه با کتب مشابه از چه جایگاهی برخوردار است؟نتیجه نهایی تحقیق گواه این نکته است که مولف در بعد نظری و محتوایی از استادش ملاصدرا تاثیر عمیقی پذیرفته و در تلفیق عقل و کشف و شرع در طرح این کتاب با اتکاء بر معارف شیعه موفق بوده و در بهره گیری از ساختار کیمیای سعادت نیز با ابداع و ابتکار اثری اخلاقی-عرفانی آفریده است.
The manuscript of "facts " of the eleventh century mystic and philosopher Molla Mohsen Faiz Kashani , with the issue of self-purification and some rules of conduct in accordance with the tenets of the Imami school .This book is the author's most recent works is with a view to Aboo Hämed Ghazzali wrote The alchemy of happiness is written ; A good way to differentiate the effects of psychological and clearness while prose , is relying on the traditional Shia Twelver And in terms of content due to the conduct of practical mysticism and unaffected by seasoned Eshraqi And the influence of school Mtalhyn Sadra Shirazi explained. The text includes six articles and each article has a number of And a chapter in the moral virtues and vices. The main question in this research is" What are the facts in the Persian similar books ? and Expression of the author's style and intellectual theoretical description of this effect is how?” Research into methods of content analysis Review Linguistic and literary and intellectual characteristics of this work deals And in the end it is the results of this study Due to the scientific prose books and away from the complex if any , Without redundancy , and comply with the brevity useful lives of the audience In the history of concepts and terminology, frequent references to verses and hadiths are written
خلاصه ماشینی:
ق ) و دیگران همان ساختار رایج کتب اخلاق است که در طول هزار سال عصر اسلامی بزبان فارسی و عربی نوشته شده است :«در همۀ این کتب نخست علم اخلاق را تعریف کرده اند، سخنی چند در فایده و غرض آن گفته اند، آنگاه فضایل و رذایل و اقسام واقع در زیر هر یک از آنها را ذکر و تعریف کرده اند؛ و تنها وقتی اختلافی دیده اند و یا نکته یی بنظرشان رسیده از آن بحثی کرده اند، و بنا بشرایط و مقتضیات محیط و نظام حکومتی و عوامل دینی و سیاسی و اقتصادی گاه ملزم شده اند که اخلاق ارسطویی و افلاطونی را با مبادی اسلامی تلفیق کنند مانند: ابوالحسن عامری در کتاب السعادة و الاسعاد، خواجه نصیر طوسی در اخلاق ناصری و ابن مسکویه در تهذیب الاخلاق و گاه آن را با اصول مذهب تسنن یا تشیع و یا تصوف در زهد درهم آمیزند مانند: غزالی در کیمیای سعادت ، فیض کاشانی در حقایق و ملا احمد نراقی در معراج السعاده » (تهذیب الاخلاق ، ابوعلی مسکویه :١٥) کاملترین این کتب «اخلاق ناصری» اثر خواجه نصیر الدین طوسی است که هر سه باب اخلاق ارسطویی را دربردارد:تهذیب نفس ، تدبیر منزل و سیاست مدن ؛ اما سایر کتب عموما به بخش اخلاق فردی یا تهذیب نفس و ابعاد تعریف نفس در ظاهر و باطن پرداخته اند و راههای نجات از مهالک (= رذایل ) و رسیدن بفضایل (=خیرات ) را برشمرده اند.