چکیده:
مطالعات عمیق در معناشناسی آیات قرآن نشان دهندة این واقعیت است که واژگان به ظاهر پراکندة قرآن، با یکدیگر ارتباط سیستماتیک و منطقی دارند. در حقیقت یکی از ویژگیهای قرآن کریم، دارای ظاهر و باطن بودن آن است که تا چندین لایه درونی ادامه مییابد. مفسران و پژوهشگران قرآنی غالبا آیات اخلاقی قرآن را در سه محور الهی، فردی و اجتماعی طبقه بندی می کنند. بر همین اساس، محور سوم یعنی آیات اخلاق اجتماعی انتخاب شد.پس از آن، مقوله ها و زیر مقوله های هر آیه با درنظرگفتن آیه و سوره استخراج شد. جامعه پژوهش حاضر 1293 آیه از آیات قرآن کریم در موضوع اخلاق است(521 آیه در محور اخلاق الهی، 345 آیه در محور اخلاق فردی و 427 آیه در محور اخلاق اجتماعی). داده های گردآوری شده براساس روش «تحلیل محتوا» کدگذاری و مقوله بندی شد. پس از طبقه بندی آیات در مقوله های استخراج شده شبکه معنایی آیات اخلاق اجتماعی با استفاده از نرم افزار مکس کیودا ترسیم شد. نتایج نشان داد بیشترین مقولههای مرتبط با ارزشهای اسلامی در زمینه اموال با 18%، ارزشهای اخلاقی در زمینه گفت و شنود با 13%، حقوق اعضای جامعه با 11 %، خانواده با 10%، آداب معاشرت با 7% ، وفای به عهدبا 7% و عدالت و ظلم با 6% است. مدل معنایی حاصل از پژوهش حاضر یکی از روشهای بازیابی اطلاعات است که با استفاده از دانش معناشناسی به کاربران حوزه علوم قرآنی کمک شایانی می نماید.
خلاصه ماشینی:
/ شبکه معنایی مفاهیم اخلاق اجتماعی در قرآن کریم 1 طاهره حسومی 2 فاطمه نوشین فرد 3 ملوک السادات حسینی بهشتی 4 فهیمه باب الحوائجی 5 نجلا حریری چکیده مطالعات عمیق در معناشناسی آیات قرآن نشان دهندة این واقعیت است که واژگـان بـه ظـاهر پراکندة قرآن ، با یکدیگر ارتباط سیستماتیک و منطقی دارند.
از آنجا که شبکه معنایی یکی از روشهای بازنمایی اطلاعات است ترسـیم ایـن روابـط بـا شناسـایی و کشف روابط میان مفاهیم کلی و جزیی و طبقه بندی آیات اخلاق اجتماعی قرآن کـریم صـورت گرفت .
تفاوت پژوهش حاضر با پژوهش های دیگر در این اسـت کـه مدل معنایی نظام اخلاقی در قرآن با اشاره به آیات و رابطه آن با هسته اصلی ترسیم شده است .
برای نمونه جانیپور و لطفی(١٣٩٤) در پژوهشی با عنوان نقش آیات اخلاقی قـرآن کـریم در تـدوین نظـام هـدایت فـردی و اجتمـاعی تحقیقات علوم قرآن و حدیث مینویسد: بسیاری از آیات قرآن کریم مشتمل بر مضامینی اخلاقـی بوده اگرچه بر اساس مصالح و مفاسد نفس الامری وضـع شـده ، لـیکن از آنجـا کـه گـزاره هـا و مفاهیمی متعدد و متنوع را در خصوص رفتار انسانی و علائق و خواسته هـای او بیـان مـی کنـد، باعث شده برخی در کتب و تفاسیر اخلاقی خود، برداشت های مختلفی از یک آیـه ارائـه کـرده و این آیات را «منطقۀالفراغ » دین اسلام معرفی کنند.