چکیده:
نظام متن باز و نظام حقوق مالکیت فکری دو نظام حقوقی عمده و اصلی برای حمایت از نرم افزارها هستند. نظام متن باز از نظر تاریخی بر مبنای نیازهای موجود در زمینه تولید و استفاده از نرم افزارها به ویژه ضرورت به روز رسانی و همچنین ضرورت سازگار کردن پدیده آمده است. اصول دهگانه حاکم بر نظام متن باز، نحوه و قلمرو حمایت از نرم افزارها در نظام متن باز را تعیین می نماید. به رغم مزایای فراوان حمایت از نرم افزارها در نظام متن باز معایب حمایت در این نظام در حدی است که پذیرش این نظام را به عنوان یک نظام حمایتی با تردیدهای جدی مواجه می سازد.
حمایت از نرم افزارها در نظام حقوق مالکیت فکری که غالبا در قالب حق مولف به عمل می آید به رغم مزایایی که از منظر تامین حقوق پدیدآورندگان نرم افزارها دارد، موجب انحصار در بازار محصولات نرم افزاری و رکود صنعت نرم افزار می شود و نیازهای اساسی در صنعت نرم افزار، یعنی به روز رسانی و سازگارکردن نرم افزارها را تامین نمی کند. لذا پذیرش مطلق این نظام به شکل کنونی آن صحیح به نظر نمی رسد. نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد، معایب هر یک از دو نظام مذکور اعمال مطلق هر یک، به عنوان نظام حمایتی مناسب را با ایرادات اساسی مواجه ساخته است. همچنین تفاوت های اساسی این دو نظام در مقایسه با یکدیگر به ویژه در ارتباط با واگذاری حقوق پدید آورنده در مجوزهای بهره برداری جمع این دو نظام و ایجاد یک نظام مختلط به عنوان نظامی مناسب برای حمایت از نرم افزارها را غیر ممکن می سازد. لذا در وضعیت کنونی با اصلاح نظام حقوق مالکیت فکری تحت تاثیر نظام متن باز مناسب ترین راه برای حمایت و توسعه نرم افزارها فراهم خواهد آمد.
خلاصه ماشینی:
در آخرین قسمت مقاله با عنوان تعیین نظام حمایتی مناسب به open source system ترتیب موارد تقابل نظام حقوق مالکیت فکری و نظام متن باز، نیازهای اساسی صنعت نرمافزار، راهکارهای احتمالی نظام حقوق مالکیت فکری برای تأمین ضروریات اساسی در صنعت نرمافزار و نقائص آنها در این زمینه مورد بحث قرار میگیرد و در نهایت چند پیشنهاد برای نظام حمایتی مناسب ارائه میشود.
البته این اختیار به معنای رایگان بودن این نرمافزارها نبوده و میتوان در قبال توزیع، ارائه خدمات و آثار مشتق شده از این گونه نرمافزارها از کاربران مبالغی دریافت کرد یعنی میتوان آنها را تجاریسازی کرد، زیرا همان طور که اشاره خواهد شد اصل آزادی و رایگان بودن انتقال متن برنامه منافاتی با فروختن خود نرمافزار ندارد و در واقع اصول این نظام تضمینکننده انتقال چنانکه از تعریف متن باز بر میآید و همچنین با توجه به واقعیت تاریخی این نظام، چنین رویکردی به صورت نهضت متن باز اساسا و بدوا در زمینه نرمافزارها مطرح شده است و طرح آن در دیگر زمینهها جنبه فرعی داشته و بالتبع و تحت تأثیر این نهضت بوده است.
د- تأمین حقوق و منافع مصرفکنندگان از طریق ایجاد بازار رقابتی نرمافزارهای متن باز از طریق الزامی ساختن توزیع متن برنامه به همراه نرمافزار، دیگران را قادر میسازد نرمافزارهای جدید پدیدآورده و به موازات پدیدآورنده نرمافزار اصلی developer users producers of open source "community" cost reduction through opensourcing ماده 19 اعلامیه حقوق بشر و همچنین بند 2 ماده 19 میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی، آزادی اطلاعات را به عنوان یکی از شقوق آزادی بیان به رسمیت میشناسد.