چکیده:
داستان پیامبران یکی از مهترین دستمایه های عرفا برای بیان مضامین وافکارمتعالی انسان سازاست.دراین میان داستان یوسف (ع) ازویژگی خاصی برخورداراست .درمیان سرگذشت پیامبران ، قصه یوسف (ع) به واسطه حوادث واتفاقات خاصی که درزندگی اورخ داده، وجوه عرفانی فراوانی دارد ، به صورت تمثیلی یا تاویلی بیان شده است . ان داستان نزد عرفا سیروسلوک روح است. دراین مقاله سیرروحانی روح را اززمان گرفتارشدن درقهرچاه جسم ودنیاتارسیدن به اوج آسمان درقالب داستان یوسف(ع) همراه بامهترین تاویل هایی که ذیل شخصیتها وحوادث قصه نقل شده ، درمتون نظم عرفانی ازقرن ششم تاقرن نهم مورد نقدوتحلیل قرارداده است.
The story of prophet is one of the important mystical themes for the expression of concepts and elevated thinking about human being. Meanwhile, the story of Yusuf has got a specific property. Out of the life of prophets, the story of Yusuf has mystical aspects accounted symbolically or paraphrastically because of adventures that happened in his life. For mystics, the story stands as a spiritual journey of soul. This paper tries to analyze and criticize the spiritual journey of soul from the time he fell in the bottom of physical and worldly well to the time he reached to the top heaven in the form of Yusuf's story by the use of sixth to ninth century mystical poets' reflection and point of view, through the most important reflections by the characters and the events told in the tale.
خلاصه ماشینی:
دکتـر رضـا اشرفزاده در کتابی تحت نام «تجلی رمز و روایت در شعر عطار نیشابوری» نوشته اند که تنهـا قسمتی از آن به داستان یوسف اختصاص داد و پارهای از جنبه های زندگی این پیامبر الهـی را بررسی و تأویل نموده است و یا کتاب ارزشمند «داستان پیامبران در کلیات شمس » که توسـط دانشمند بزرگ جناب دکتر تقیپور نامداریان نوشـته شـده کـه فقـط بـه داسـتان یوسـف (ع ) دردیوان شمس پرداخته است ، در کتاب دیگر ایشان، نیز که تحت نام «رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی» میباشد، ضمن بحث مفصلی که در خصوص رمز و تأویل و تمثیل و سمبل و تفاوت بین آنها مینمایند به تجزیه و تحلیل داستانهای رمزی سلامان و آبسال، حی ین یقظان، رساله الطیر ابن سینا و آواز پر جبرئیل ، عقل سرخ و قصه الغربه الغربیه سهروردی مـیپردازنـد.
همچنانکه قرآن، بزرگتـرین دفتـر انسان شناسی و خدا شناسی میباشد؛ و هدفش تعلیم و تربیـت انسـان و رسـیدن او بـه مقـام اصلی و اولیه که همان «خلیفه الهی» برروی زمین است ، عرفا نیز با تبعیت از قرآن و تأسـی از آن پیامبران را سرلوحه ی خود قرار دادهاند و از زندگی و حوادث زندگی آنها تـأویلات بسـیار تعمق برانگیز و ژرفی را ارائه نمودهاند، که نه تنها «اهـل اشـارت» را بسـنده اسـت ، کـه «اهـل صراحت » یا به تعبیری مردم عامی نیز با خواندن اشعار آنها، که اغلـب خـود آنهـا، بـه تفسـیر تأویلاتشان در لابه لای ابیات پرداخته اند پی به پارهای از اسرار الهی البته به فراخور اسـتعداد و ظرفیت روحیشان میبرند.