چکیده:
زبان بدن از جمله مهمّ ترین ابزار ارتباطی جامعه بشری می باشد که درگستره علوم مختلفی از قبیل تعلیم وتربیت، روانشناسی، علوم نظامی، روابط دیپلماتیک وادبیات قرار دارد؛ نقش زبان بدن در بستر متون ادبی جهت کشف مقاصد وداده های مفهومی وآرایه های ادبی که به صورت زبان بدن مجسم شده است؛ قابل توجه می باشد. این پژوهش، موضوع زبان بدن چشم در نهج البلاغه را از نظر دلالت های مفهومی و بلاغی مورد بررسی قرار می دهد. کتاب نهج البلاغه مملواز صنایع ادبی و لطافتهای کلامی است.هدف از نگارش این مقاله بیان زاویه ای از زوایای شاهکارهای ادبی در ترکیب های زبان بدن با محوریت چشم در نهج البلاغه می باشد. زیرا که چشم یکی از اعضای پرکاربرد بدن در انتقال مفاهیم به دیگران به شمار می رود. روش پژوهش در مقاله پیش رو براساس روش مطالعه ی کتابخانه ای می باشد.با ژرف نگری در ترکیب های زبان بدن در نهج البلاغه و بررسی بلاغی و مفهومی آنها می توان به مفاهیم نغزی از چشم، دست یافت. یافته های این پژوهش حکایت از آن دارد که امام علی علیـــه السّلام در ترکیب های نهج البلاغه از زبان بدن به ویژه واژه «چشم» بیشترین بهره را برده است. از دلالت های مفهومی وبلاغی چشم به کار رفته در کلام امام علیعلیـــه السّلام به ترتیب می توان به گذاره های ترس، حقارت، آمادگی جهت رویارویی با دشمن، خشوع الهی، عشق، حیرت و سرگشتگی، آگاهی، موقعیت تلخ و قدرت نفوذ در دلها، استعاره، مجاز، تشبیه، تشخیص، اقتباس وسجع اشاره نمود.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش، موضوع زبان (بدن) چشم در نهج البلاغه را از نظر دلالت های مفهومی و بلاغی مورد بررسی قرار می دهد.
پژوهش حاضر به بررسی دلالت های مفهومی و بلاغی تراکیب زبان بدن در خطبه های نهج البلاغه پرداخته که واژۀ چشم به عنوان یکی از مصادیق بارز این زبان در آنها دیده می شود.
این پژوهش در صدد پاسخگویی به پرسشهای ذیل است: 1-2: پرسشهای پژوهش 1- هدف امام علی (ع) از به کارگیری رمزگونۀ چشم و مطرح ساختن زبان بدن به واسطۀ چشم چه بوده است؟ 2-انواع دلالت های بلاغی ومفهومی در تراکیب زبان چشم به کار رفته در نهج البلاغه چیست؟ 1-3: پیشینۀ پژوهش تاکنون پژوهشگران بی شماری به زبان بدن پرداخته و از این رهگذر به نتایجی ارزنده دست یافته اند؛ اما اکثر پژوهشهای انجام شده اعضای بدن را به طور کلی و یک جا هدف قرار داده و از پرداختن به یک عضو خاص غفلت ورزیده اند.
پژوهش حاضر از میان اعضای جسم رایج در زبان بدن، چشم را در تراکیب خطبه های نهج البلاغه مورد هدف قرار داده ودر پی بررسی بلاغی و دلالت مفهومی آن است و از این حیث کاری جدید و نو به شمار می رود.
در این خطبه حضرت امام علی (ع) حالت اصحاب خود را که به جهاد با دشمنان دعوت می نماید به انسان محتضر ـ آمادۀ مرگ ـ تشبیه نمودند؛ لذا حرکت چشم انسان (دارت أعینکم) مشبه، و حرف کاف در (کأن) ادات تشبیه، و عبارت (من الموت فی غمرة) صفت مشبه به حذف شده (محتضر) است که این تشبیه از نوع استعارۀ مکنیه می باشد.