چکیده:
بیش از پانزده سال است که قراردادهای بیع متقابل معروف به بایبک (Buy Back) بهعنوان یک تأسیس حقوقی جدید در قلمرو تجارت نفت و گاز کشورمان، ایفای نقش میکند. از تاریخ ورود این قراردادها به صحنه عملی، این تأسیس حقوقی جدید، همواره با هالهای از ابهامات مواجه بوده است. همین امر موجب گردیده تا این تأسیس یا نهاد حقوقی جدید، چه در عرصههای عمومی و چه در قلمرو مؤسسات علمی پژوهشی، مورد توجه و نقد و بررسی شایسته قرار نگیرد. این مقاله در تلاش است تا نارساییهای قراردادهای بیع متقابل را در ایران به اثبات رسانده و ضرورت بهینهسازی آنها را نشان دهد.
خلاصه ماشینی:
با تلفیق تعاریف به عمـل آمـده شـاید بتوان این قراردادها را به گونه زیر معرفی نمود: قرارداد بیع متقابل نفتی ، نوعی از قراردادهای دراز یا میانمدت است کـه بـه موجـب آن، یک شرکت سرمایه گذار خارجی ، با تـأمین ماشـین آلات، تجهیـزات ، خـدمات و حقوق مالکیتهای فکری شامل علائم تجاری ، اختراعات و فنـاوری هـا و تـأمین مـالی تعهد می نماید تمام یا بخـشی از یـک پـروژه نفتـی را جهـت شناسـایی، اکتـشاف ، استخراج و بهره برداری از حوزه یا حوزه های معین از مخازن نفت و گاز و یـا توسـعه ، بازسازی و اصلاح مخازن نفت و گاز معـین و موجـود و خـدمات مـورد نیـاز شـامل کالاهای سرمایه ای یا واسطه ای یا مواد اولیه را عهده دار شده برای دولت سرمایه پـذیر به انجام رساند و برگشت سرمایه و منافع حاصله از قرارداد را صرفا از محل تولیـدات حاصله از همان پروژه و یا پروژه هـای دیگـر و عملکـرد اقتـصادی پـروژه هـای مـورد 7 سرمایه گذاری تأمین نماید .
شایان ذکر است که موافقان قراردادهای بیع متقابل ، کوتاه بـودن مـدت ایـن قراردادهـا را از مزایـای آن بـه حساب آورده ، بر این نظرند که حضور کمتر و کوتاه تر شرکتهای خـارجی موجـب حفـظ اسـتقلال کـشور و جلوگیری از سوء استفاده های احتمالی شرکتهای خارجی از نفت و گاز کشور میشود.