چکیده:
نقشههای مفهومی نوعی نمایش دانش هستند که مفاهیم مجزا را بهصورت گرههایی که توسط واژههای پیونددهنده به یکدیگر متصل میشوند، به نمایش درمیآورند. از این نقشهها میتوان در موارد مختلف مانند تکلیفهای درسی، نوشتن طرح درس، ارزشیابی آغازین، ارزشیابی پایانی، ارزشیابی تکوینی و ... استفاده کرد. نقشههای مفهومی انواع گوناگونی دارند که متداولترین آنها نقشههای سلسلهمراتبی هستند در این مفاهیم معمولا بهصورت سلسلهمراتبی و از کل در بالا به جزء در پایین مرتب میشوند. برای تهیه یک نقشة مفهومی باید کار را با یک «پرسشمحوری» خوب شروع کرد که بتوان آن را با دانشی که درون نقشة مفهومی قرار میگیرد پاسخ داد.
خلاصه ماشینی:
دیوید آزوبل در سال 1963، نظریة یادگیری شناختی خود را منتشر کرد (2014Canas Novak ,) و بعدا همین نظریه، مبنای روانشناختی کار پژوهشی نوواک برای نقشههای مفهومی شد.
این آرایش، نمایش تصویری رابطة میان بخشهای مختلف یک موضوع است و به ما کمک میکند تا بهترین ترتیب را برای ارائة آنها تعیین کنیم (تصویر1).
جای رسامی ساختار نقشههای مفهومی نقشة مفهومی، نموداری گره3- پیوندی است که در آن روابط میان مفاهیم نشان داده میشود.
برنامهریزی آموزشی (نوشتن طرح درس): به کمک نقشههای مفهومی میتوان بخشهای گوناگون آموزش، روابط میان این بخشها و اولویتبندی آنها را مشخص کرد.
دانشآموزان هنگام تهیه نقشه مفهومی برای یک موضوع، پی میبرند که ارتباطهای بسیاری بین مفاهیم وجود دارد؛ بنابراین فراگیران در انتخاب این مفاهیم و بیان روابط میان آنها، دچار چالش ذهنی میشوند.
برای مثال، میتوان چند واژه را به فراگیران داد و از آنها درخواست کرد که نقشة مفهومی آن را تهیه کنند.
این نرمافزار را «مؤسسة شناخت ماشین و انسان در فلوریدا» 6(IHMC) برای ایجاد نقشههای مفهومی، طراحی و اجرا کرده است (Novak, 2015).
به کمک این برنامه، به روش بسیار ساده میتوان مفاهیم را در قالب گرهها نمایش داد و سپس آنها را با عبارتهای پیونددهنده، به یکدیگر مرتبط ساخت.
مطالعات مختلف نشان داده است که به کارگیری نقشههای مفهومی، باعث یادگیری بهتر و پایدارتر مطالب شده است، زیرا با این کار، فراگیران بهصورت فعال در امر آموزش درگیر میشوند.
نقشههای مفهومی هستند نوعی نمودار گره- پیوند شامل میشوند پیوندهای مستقیم متصل میکنند گرهها نمایش میدهند دارند برچسبهای پیونددهنده شرح میدهند روابط معنادار میان مفاهیم تصویر3.