چکیده:
نوشتار حاضر در پی ارائه تحلیلی از دستگاه اداری سفیانیان در مصر است. این که پس از تشکیل دولت سفیانیان، چه ضرورت هایی برای تغییر نظام اداری در مصر وجود داشت و این حکومت چه تحولی در دستگاه اداری آنجا به وجود آورد، از پرسش های اصلی مربوط به آن عصر محسوب می گردد. اساس این مقاله بر این فرضیه استوار است که حکومت سفیانیان، در نظام اداری مصر، به منظور رسیدن به اهدافش، تغییرهایی به وجود آورد که اساس ایجاد تغییرات پایدار عصر مروانیان گردید. با بررسی منابع اصلی تاریخ مصر در صدراسلام و تطبیق آن ها با پژوهش هایی که بر بنیاد پاپیروس های یافته شده قرار گرفته اند، با شیوه تاریخ پژوهی (توصیفی - تحلیلی) می توان به ترسیم نظام اداری دولت اول اموی در مصر نزدیک شد. مقایسه تغییرات نظام اداری آنان با دوران پیش از آن، یعنی خلفای راشدین، و پیگیری این فرایند در دوره بعدی عصر مروانیان، می تواند نوشتار حاضر را به کسب پاسخی علمی تر به پرسش های پژوهش رهنمون گردد. پیدایش دیوان های جدید، مانند برید، برای مراقبت از والیان و کارگزاران حکومتی، طراز، برای هماهنگ کردن پوشش درباریان و نوشته های حکومتی، انشاء، برای هماهنگی بیشتر بین خلیفه و کارگزاران حکومتی در ولایات، و تغییراتی که در دیوان جند و خراج به وجود آمد، نظام اداری نوی را در دوران سفیانیان نمایان ساخت که پایه ای برای تکامل آن در دوره بعد شد.
خلاصه ماشینی:
این کـه پـس از تـشکیل دولت سفیانیان ، چه ضرورتهایی برای تغییر نظام اداری در مصر وجود داشـت و ایـن حکومـت چـه تحولی در دستگاه اداری آنجا به وجود آورد؛ از پرسش های اصلی مربوط به آن عصر محسوب می گردد.
پیدایش دیوانهای جدید، ماننـد بریـد، برای مراقبت از والیان و کارگزاران حکومتی ، طراز، برای هماهنگ کردن پوشش درباریان و نوشته های حکومتی ، انشاء، برای هماهنگی بیشتر بین خلیفه و کارگزاران حکومتی در ولایات، و تغییراتی که در دیوان جند و خراج به وجود آمد، نظام اداری نوی را در دوران سفیانیان نمایان ساخت که پایه ای برای تکامل آن در دوره ی بعد شد.
س. ترتون در اثر معروف الامویه فـی مـصر، کتـاب مـصر الاسلامیه و اهل ذمه نوشـته ی سـیده اسـماعیل کاشـف و دراسـات فـی الـسیاسة العامـه للدولـة الاموی فی المصر از منی حسن احمد و کتاب مصر فی عصر الولاة اثر جمعی از اسـاتید گـروه تاریخ دانشگاه الازهر، به عنوان نمونه هایی از پژوهش های محققان عرب و مستشرقان یاد کرد، که به موضوع سیاست های اداری سفیانیان در مصر پرداخته اند.
نخـستین کـسی کـه در مـصر دیوان جند نهاد، فاتح آن سرزمین ، عمروبن عاص، بود و هنگامی که عبدالعزیر بـن مـروان در پایان عصر سفیانیان فرمانروای مصر شد، آن دیوان را از نو تأسیس کرد (الکندی، ١٩٠٨: ٨٦؛ ابن تغری بردی، ١٤١٣: ١/٨٩).