چکیده:
روابط ایران و عثمانی از اوایل عصر قاجار تا برقراری مشروطیت در ایران، تحولات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی طرفین را دربر داشت. اختلاف ایران و عثمانی برسر حاکیمت بر منطقه سلیمانیه، انعقاد قرارداد ارزروم اول و دوم، تشکیل جلسات کمیسیون چهارجانبه، کمیسیون سرحدی محمره، در راستای این روابط بود. مذاکرات سفارت سفرای ایران و عثمانی برای حل اختلافات دو کشور و مسایل مرزی در راستای پیشبرد تحکیم روابط دو کشور، نقش مهمی ایفا نمودند و به این نکته نیز می توان اشاره کرد که برای حل اختلافات ایران و عثمانی، دولت های اروپایی، از جمله روس و انگلیس، نقش بسزایی ایفا کردند. مقاله حاضر بر آن است که ضمن بررسی روابط ایران و عثمانی و وضعیت سرحدات، روند پیدایش اختلافات میان دو کشور همسایه را مورد نقد و مداقه قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
هر چند روابط ایران و عثمانی در دوره ی فتحعلی شاه در ابتدا دوستانه بود، اما حوادثی چون حمله ی وهابیان به کربلا و قتل عام مسلمانان ، مسائل مرزی، پناهنده شدن جعفر قلی خان دنبلی در قلعه ی کوراوغلی، روابط دو دولت را رو به وخامت برد (اقبال ،١٣٧٠: ٧٦٥؛ نصیری،١٣٦٦: ٢٠/ ٢)؛ تا اینکه در دهم محرم (١٢١٧هـ.
در ادامه ی همین سیاست بود که سردار روسیه به ایران نامه ای نوشت که :((اگر بعضی از بلاد ایران را از تصرف روسیه نخواهید، در برابر آن مملکت ارزروم و بغداد و دیگر حدود دولت روم که با خاک ایران پیوسته است به همکاری دو دولت ایران و روسیه گرفته و به ایران واگذار خواهد شد)) (حسینی فسایی، ١٣٦٧: ٧٠١) فتحعلی شاه ، برای رفع سوء تفاهم و مطلع نمودن سلطان محمودخان از مذاکرات خود با یرملوف و همچنین گفتگو در مورد مسائل مرزی و وضع ایرانیان خطه ی عراق عرب ، محبعلی خان را به سفارت دربار عثمانی تعیین و روانه نمود.
ق / دوم ژوئن سال ١٨٤٧م ، دریک مقدمه و ٩ ماده انعقاد یافت که میرزا تقی خان وزیر نظام و انور افندی، آن را امضا کردند و مورد موافقت محمد شاه قاجار و سلطان عبدالحمید عثمانی قرار گرفت (رائین ، ١٣٤٧: ٦٩؛ گزیده ی اسناد سیاسی ایران و عثمانی (دردوری قاجاریه )، همان : ٤٧٩-٤٨٠ )، که به موجب ماده ی نهم معاهده ی دوم ارزروم ، قرار شد عهدنامه در ظرف حداکثر دوماه بین دو دولت مبادله شود.