چکیده:
یکی از ابعاد تربیت، جنبه اصلاحی آن است که مربی برای اصلاح و تغییر در صفات و رفتار ناپسند متربّی در ساحتهای اجتماعی، عبادی، اعتقادی و سیاسی متربّی فعالیتهایی انجام میدهد، اما این تلاشهای تربیتی در عرصه اصلاح روشهای مربوط به خود را میطلبد که در زمینه شناختی، عاطفی، و رفتاری قابل بررسی میباشند، این پژوهش با مطالعه و بررسی تبیینی احادیث پیامبر اکرم و اهل بیت (علیهم السلام)در منابع روایی امامیه، روشهایی را مانند: تفهیم خطا، حکمتآموزی و برهان، ارجاع به فطرت، جهلزدایی، دعوت به تفکر و تعقل، تمثیل و تشبیه، تصویرسازی، تغییر باورهای غلط وخرافهزدایی که در زمینه اصلاح شناخت و نگرش به کار گرفته میشوند از بین آموزههای روایی پیامبر اکرم و اهل بیت (علیهم السلام)استخراج نموده است.
خلاصه ماشینی:
پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) نیز عدم احساس مسئولیت در قبال انحرافات دیگران را سبب نابودی خود و دیگران دانسته و این حقیقت را در قالب مثالی بیان فرموده است: «إِنَّ قَوْماً رَكِبُوا سَفِينَةً فِی الْبَحْرِ وَ اقْتَسَمُوا، فَصَارَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ مَوْضِعَهُ، فَنَقَرَ رَجُلٌ مَوْضِعَهُ بِفَأْسٍ، فَقَالُوا: مَا تَصْنَعُ؟ قَالَ: هُوَ مَكَانِی، أَصْنَعُ بِهِ مَا شِئْتُ؛ فَإِنْ أَخَذُوا عَلَى يَدَيْهِ نَجَا وَ نَجَوْا وَ إِنْ لَمْ يَأْخُذُوا عَلَى يَدَيْهِ هَلَكَ وَ هَلَكُوا» (ورام بن أبي فراس، تنبيه الخواطر و نزهة النواظر، 1410: 2/ 294)؛«گروهی در دریا بر کشتی ای سوار شدند و هر کسی در جای خود قرار گرفت ولی یکی از افراد اقدام به سوراخ کردن محل نشستن خود کرد، به او گفتند: چه میکنی؟ گفت: جای خود من است هرچه بخواهم انجام میدهم؛ اگر دیگران دست او را بگیرند و مانع از انجام این کار شوند هم او و هم دیگران نجات مییابند ولی اگر دست او را نگیرند هم او و هم دیگران همه هلاک و نابود میشوند».
و در روایت دیگری فرمود: «لَا عَدُوَّ أَضَرُّ مِنَ الْجَهْل؛ هیچ دشمنی، زیان بخشتر از جهالت نیست» (كراجكى، كنز الفوائد، 1410: 1/ 199) از این روی قرآن کریم و روایات اهل بیت (علیهم السلام)به گونههای مختلف بر اهمیت جهلزدایی و اعطاء بینش تأکید ورزیدهاند که به مواردی از آن اشاره میگردد: یک ـ تأکید بر علم آموزی نخستین آیات قرآن کریم که بر پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) نازل شده به خواندن فرمان داده[5] و خدا را به عنوان معلّم به قلم معرفی نموده[6] و در آیهای دیگر به قلم سوگند یاد کرده[7] و در روایات ائمه اهل بیت (علیهم السلام)به عبارات و عناوین گوناگون بر اهمیت علم و نقش آن در اصلاح و فراهم سازی زمینه هدایت بشر تأکید شده است.