چکیده:
«ایدئالیسم یقینی» یعنی فقط یقین، علم است و غیر یقین ارزشی ندارد. رواج این نگرش میان مسلمانان، از جمله شیعیان، تبعاتی در پی داشته است؛ از جمله اینکه تا قرن هفتم بیشتر فقیهان شیعه حجیت خبر واحد را انکار میکردند. فقیهان راههای مختلفی را برای اثبات ادله در پیش گرفتند، با وجود این به نظر میرسد به جای تلاش برای بیاثر کردن ایدئالیسم یقینی، باید در اصلِ قبول این دیدگاه تجدید نظر شود. این جستار به شیوه تاریخی تحلیلی و با تکیه بر اسناد کتابخانهای فراهم شده است. پژوهنده در نظر دارد که از سیر شکلگیری ایدئالیسم یقینی و ورودش به اندیشه اسلامی پرده بردارد و نقش یقینگرایی در اعتبارسنجی ادله استنباط را آشکار کند. این پژوهش فلسفه یونان را سرچشمه ایدئالیسم یقینی میداند که میان مسلمانان، از جمله شیعیان، رسوخ کرد و بر نگاه به برخی ادله استنباط تأثیر گذاشت.
خلاصه ماشینی:
گذر ایدئالیسم یقینی از فلسفه یونان به اندیشه اسلامی (بررسی تأثیر ایدئالیسم یقینی بر تعریف علم و حجیت خبر در فقه و کلام) احمد ابراهیمیزاده 1 علی جلائیان اکبرنیا 2 محمد میرزایی 3 [تاریخ دریافت: 30/4/97؛ تاریخ پذیرش: 11/9/97] چکیده «ایدئالیسم یقینی» یعنی فقط یقین، علم است و غیر یقین ارزشی ندارد.
به نظر میرسد که این نتیجه بهقدری بدیهی است که هیچ دانایی در آن تردید نمیکند؛ پس چرا شیخ برای اثبات آن تا این حد قلم فرسوده است؟ آیا عدم حجیت ظنون که فقیهان را تا این حد به دردسر میاندازد حقیقت محض است یا میتوان در آن تجدید نظر کرد؟ پاسخ به سؤالاتی از این دست تا حدی در گرو پاسخ به یک پرسش است: آیا «عدم حجیت ظنون» اصلی غیر قابل خدشه است که در قرآن و روایات ریشه دارد یا باید ریشه آن را در جایی دیگر جست؟ این نوشتار به دنبال بررسی چگونگی شکلگیری ایدئالیسم یقینی و تأثیر شرایط محیطی در شکلگیری آن است.
این نوشته که به روش تاریخی تحلیلی گرد آمده، اصل عدم حجیت ظنون را جلوهای از ایدئالیسم یقینی میداند که در یونان باستان و متأثر از شرایط آن محیط شکل گرفت و با نهضت ترجمه به جهان اسلام راه یافت.
گفتنی است که با تغییر مفهوم علم، این واژه در قرآن کریم نیز جزمی معنا شد؛ برای مثال برخی تفاسیر علم را طرف برتر احتمال بدون امکان نقیض خواندند (طوسی، 1409: 1/206) که همان تعریف منطق ارسطویی از علم است.
از این مطلب میتوان برداشت کرد که شیخ تعریف جزمی منطق از علم را پذیرفته است و خبر واحد را علمآور نمیداند.