چکیده:
آیت الله میرزا محمد مهدی اصفهانی (1303-1365 قمری) بنیانگذار مکتب معارف خراسان است که به مکتب تفکیک شهرت یافته است. او از مشاهیر و شاگردان میرزای نایینی بوده است. وی صاحب اندیشههایی ویژه در فهم روایات معصومین (ع) است و از برجستهترین منتقدان فلسفه و عرفان اسلامی است. از جمله کوششهای علمی و فکری اواین است که معنای علم و عقل و جایگاه رفیع آنها در معارف شیعی را باز شناسد. وی علم و عقل را دو نور ظاهر بالذات و مظهر غیر دانسته که میتوانند حیث واقعیت اشیا را بنمایانند. این نوشتار گزارشی است از دیدگاههای میرزا در این زمینه.
خلاصه ماشینی:
"(اصفهانی،1405الف،64و65) پس به طور خلاصه باید گفت که یک اصل مهم از نظر نگارنده در روششناسی معارف خاصه در بحث شناخت (عقل، علم و معرفت خدا) که اصلیترین محل اختلاف معارف با علوم بشری است، توجه به شیوه و طریق شناخت انوار قدسیه و البته در گام بالاتر معرفت خدا (که در این مقام به هیچ وجه بدان پرداخته نمیشود، چراکه احتیاج به مبانی مبسوطتری دارد) است که در آن تعبیر به تذکر به انوار و وجدان آنها شده است و منظور او از وجدان با توجه به فضای گفتگوی او (یعنی مخالفت با علوم بشری در فلسفه وعرفان) و همچنین توجه به لغتشناسی که وجدان را یافتن و رسیدن تعبیر میکند و نظر به سیر آرای او (یعنی عدم طرح گسترده و دقیق مبانی معرفتشناسی در ابتدا و طرح آهسته آن به تدریج و تغییر در پارهای از آرا) چیزی جز شناخت یک حقیقت (اینجا حقیقت نورانی الذات مد نظر است) به خودش و بدون وساطت امر دیگری و دیدار آن، به نحوی که با سایر دیدارها متفاوت باشد و معنای علم حضوری و یا علم حصولی ندهد و در پی تذکر و توجه دادن مذکری به هنگام دیدار حقایقی که به وسیله آن روشن میشود (مثلا حسن و قبح افعال) به خود آن حقیقت و معاینه آن، نیست."