چکیده:
بیشتر کردهای فیلی ساکن عراق طبق قانون تابعیت 1924 عراق به تابعیت آن کشور درآمدند. از زمان تشکیل کشور عراق تا دورۀ عبدالکریم قاسم، گرفتن تابعیت عراقی برای کردهای فیلی آسان بود، اما از دورۀ عبدالسلام عارف به بعد به تابعیت عراقی درآمدن کردهای فیلی بسیار مشکل شد. در دورۀ حزب بعث نه تنها کسب تابعیت عراقی برای کردهای فیلی تقریباً غیرممکن شده بود، بلکه طی چندین دوره پس از سلب تابعیت، به کشور ایران اخراج شدند و از سقوط دولت بعث تاکنون نیز وضعیت خاص تابعیت کردهای فیلی برای آنها مشکل ایجاد کرده است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل مؤثر بر وضعیت تابعیت کردهای فیلی در یکصد سال اخیر است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ منابع اسنادی، کتابخانهای، خبرگزاریها و مصاحبه با افراد آگاه به امور کردهای فیلی، انجام شده است. یافتهها نشان میدهد که از یک سو تبار ایرانی، شیعه، مرزنشین و مهاجر بودن بخشی از کردهای فیلی و از سوی دیگر، شکل قانون تابعیت کشور عراق و رشد تفکرات ناسیونالیستی پانعرب، از جمله مهمترین عوامل تأثیرگذار بر وضعیت تابعیت کردهای فیلی بوده است. ترس دولت بعث از همسویی کردهای فیلی با ایران و همچنین موقعیت مناسب اقتصادی و همکاری سیاسی آنها با احزاب کرد و شیعۀ مخالف رژیم بعث، از مهمترین عوامل سلب تابعیت و اخراج آنها بود.
The majority of Iraqi Kurds residing under Iraqi citizenship law in 1924 became Iraqi nationals and it was easy for Iraqi Kurds to obtain Iraqi citizenship from Abdul Karim Qassim's era, but since the Abdul Salam Aref period, Iraqi citizenship has become increasingly difficult. During the Ba'ath Party, not only did Iraqi citizenship become almost impossible for Philly Kurds, but they were expelled from Iran after several years of deprivation, and the fall of the Ba'athist government has made it difficult for them to gain citizenship. The purpose of this study is to investigate the factors affecting the citizenship status of Kurds in the last hundred years. Methodology: The present study is a descriptive-analytical one based on documentary sources, libraries, news agencies and interviews with people familiar with the affairs of the Kurdish Philly. Findings and Conclusion: On the one hand, being Iranian, Shiite, borderline and immigrant are part of the Philly Kurds and on the other, the form of Iraqi citizenship law and the growth of Pan-Arab nationalist thinking are among the most important factors affecting the status of Kurdish citizenship. They were elephants. Such fears of the Ba'athist government as to the Kurds' affiliation with Iran and their economic status and political cooperation with the parties and the Shiite opposition to the Ba'athist regime were among the most important factors for their deprivation and expulsion.
خلاصه ماشینی:
در دورۀ حزب بعث نـه تنهـا کـسب تابعیـت عراقی برای کردهای فیلی تقریبا غیرممکن شده بود، بلکـه طـی چنـدین دوره پـس از سلب تابعیت ، به کشور ایران اخراج شدند و از سقوط دولت بعث تاکنون نیز وضعیت خاص تابعیت کردهای فیلی برای آنها مشکل ایجاد کرده است .
در یکصد سال گذشته بزرگ ترین مشکل کردهای فیلی وضعیت خاص تابعیت آنهـا بـوده است ؛ امری که باعث شده تا آنها را به عنوان عراقی اصیل نشناسند، بلکه به عنوان یـک اقلیـت دورگۀ ایرانی الأصل معروف به «تبعیه » در جامعه عراق شناخته شوند (الحمـود، ١٣٩٧: ١٧٤) و پیامد آن برای آنها تبعیض مضاعف و سازمان یافته بود.
بخـشی از کردهـای فیلی ساکن در شرق عراق ، پس از تحدید حدود مرزهای ایران و عثمـانی در دوره صـفویه ، در آن سوی مرزهای ایران قرار گرفتند و بخشی دیگر از تبـار ایـلات و عـشایر کـرد، لـک و لـر استان های ایلام ، کرمانشاه و لرستان می باشند که در دوره قاجار و پهلـوی بـه عـراق مهـاجرت کرده اند (جعفریان ، ١٣٨٦: ٢٧) عنوان کرد فیلی ابتدا به مهاجران پشتکوهی که بیشتر آنها کرد بودند اطـلاق مـی شـد، ولـی به تدریج همۀ کردهای شیعه عراق ، چه آنهایی که از ساکنان مناطق شرقی عـراق بودنـد و چـه آنها که از ایلات شیعه کرمانشاه بودند و حتی لرها و لـک هـای مهـاجر، بـه عنـوان کـرد فیلـی شناخته شدند.